Deniz İSTİKBAL – 23 Eylül 2025

Salgın sonrası birçok kriz meydana geldi. Devletlerden toplumlara kadar birçok aktör süreçle mücadele etmeye devam ediyor. Merkez Bankaları düşük faiz politikasıyla karşıladıkları salgının iktisadi sorunlarına günümüzde yüksek faizle karşı koymaya çalışıyorlar. 2020-2025 dönemi için iktisat tarih kitapları daha farklı yaklaşımlarla süreci analiz etmeye çabalarken geçmiş krizlerde olduğu gibi değerli metallerde fiyat yukarıya ivmeleniyor. 1973-1974 petrol krizleri, 1980’lerdeki borç iflasları, 2008 Küresel Finans Krizi, 2020-2022 Kovid-19, 2022-2024 enerji ve enflasyon krizi ve devam eden yüksek faiz son dönemlerin krizler silsilesi.

Yaşanan bu gelişmeler sonrası periyodik şekilde altın fiyatları yukarıya doğru gitmiş ve belli bir zirveden geri dönüş yapmış. Kovid-19 sonrası ise altın fiyatlarında yaşanılan yukarıya doğru tırmanış merkez bankaları tarafından altın satın alınmasıyla ciddi şekilde desteklenmiş. Özellikle ABD dolarının global hegemonyasını desteklemek için merkez bankaları uzun yıllardır altın stoklarını artırmaya devam ediyorlar. Çin, Hindistan, Türkiye ve Özbekistan gibi aktörler son on yıldır en fazla altın stoklarını artıran aktörler arasında yer alıyor. Bu krizler silsilesiyle birleştiğinde ise altın fiyatları tarihi zirveleri kırarak ons bazında 3720 dolar rekorunu kırıyor (Tablo 1).

TABLO 1. YILLARA GÖRE ONS ALTIN FİYATI (ABD DOLARI)

2003-2025 altın fiyatları krizlere göre incelendiğinde siyasi çatışma veya bölgesel savaşların fiyatlara ciddi şekilde yansıdığı görülüyor. Merkez Bankalarının piyasayı ucuz veya maliyeti düşük kredilerle desteklemesi de altının fiyatları üzerinde olumlu etki yapabiliyor. Örneğin 2008 Küresel Finans Krizi sonrası faizlerde yaşanan artış ve azalış altın fiyatlarını yukarı yönlü şekilde etkiliyor. Benzer bir fiyat dalgasını gümüş ve platin gibi değerli madenlerde görmek mümkün. Günümüzde yaşanan değerli madenlerdeki rallinin bir diğer nedeni küresel çatışmalar olarak öne çıkıyor. ABD’ye karşı duyulan güvensizlik ülkeleri ticaret ve rezervler açısından farklı ödeme seçeneklerine yönlendiriyor. Global istikrarsızlığın yarattığı ortam ve değerli madenlerde yaşanılan yukarıya doğru fiyat dalgası bireyleri de altına yönlendiriyor (Tablo 1).

GRAFİK 1. YILLLARA GÖRE TL BAZLI ALTININ GRAMI

Kaynak: Has Altın

Global şartların getirdiği koşul ve krizlere kıyasla Türkiye’deki altın fiyatlarını etkileyen diğer bir etmen enflasyon ve TL’deki değer kaybı. 2014’ten itibaren hızlanan ve günümüze kadar devam eden Türk Lirasındaki (TL) değer kaybı altın fiyatlarında yaşanan dolar bazlı yükselişle birleştiğinde gram bazlı daha fazla artmış gibi görünüyor. Örneğin 2015’teki TL kuruyla birlikte altının ons fiyatı değerlendirildiğinde gram fiyat günümüzde 317 lira olarak çıkıyor.

2015’te altına yatırım yapan bir birey Türkiye’deki fiyatlara göre değil küresel değerlemeye tabii tutulduğunda yüzde 200’den fazla yatırımından kar elde ettiği anlaşılıyor. Fakat 2015’te 99 liraya alınan bir gramlık bir altın günümüzde 5115 lira gibi bir değere ulaştı. Bu nedenle bireysel bazda Türkler daha fazla altın talebinde bulunuyorlar. Türkiye’nin altın üretimine kıyasla altın talebinin daha yüksek oluşu ithalatı zorunlu hale getiriyor. Bu nedenle Türkiye altının küresel fiyatlarına da bağlı olarak her yıl düzenli şekilde başka ülkelerden altın ithal ediyor. Altın ithalatı dışarıya döviz verilmesine ve cari açığın artmasına neden oluyor. Buradan hareketle altın fiyatlarındaki artış genel hatlarıyla döviz ihtiyacını Türkiye için artıran bir durum fakat dolar bazlı yükselen altın fiyatları bir yatırım aracı olarak bireylerin tasarruflarında yer alıyor.

Yapılan tahminler Türkiye’deki bireylerin elinde toplamda 500 milyar dolarlık altın olduğu ve bu rezervin yastık altında tutulduğu için reel ekonomiye katkısının düşük olduğu söyleniyor. Bu nedenle altın bankası ve altın sertifikası gibi olguların daha fazla yatırımcılara benimsetilmesi ve altın ithalatının cari açık üzerindeki etkisinin hafifletilmesi gerekiyor. Ancak kültürel bir olgu-kabul şeklinde değerlendirilen altın yatırımları Türkler için kolay olacak şekilde vazgeçilmeyebilir. Sonuç olarak küreselde artan belirsizlikle altın başta olmak üzere değerli madenlerin fiyatları tarihi rekorlara imza attı. Fakat sürecin bu şekilde devam etmeyeceği ve belli bir noktadan sonra düzeltmelerin meydana gelebileceği göz önünde bulundurulmalı.