Nöbetçi Eczaneler
Ferhat ÜNLÜ – 10 Temmuz 2025
Yazının sonunda söyleyeceğim şeyi, yetken girizgâhta ortaya koyayım: Bu Elon Musk denen hergele (yük taşımayı bilmeyen at, eşek, inek sürüsü anlamında) teknoloji ile kültürün terkibi olan alanlarda bugüne dek elini nereye attıysa kuruttu. Öyle ki, hani dinimizden olsa “Herif, gusül abdestsiz geziyor herhalde” diyeceğim.
Dünyanın gelmiş geçmiş en başarılı iş adamlarından biri, hatta bütün zamanların en zengini olduğu için en başarılı olan bu Elon Musk’ın kültürel işlerdeki kaderi; bu kafayla giderse hep başarısızlık, daimi başarısızlık olacak. Bak hele sevgili okur; Rothschild’ları gerçekten geçmiş midir bu adam, yoksa onlar halen kripto en zenginler mi?
Neyse, züğürdün malı zenginin çenesini yorar gardaş, biz konumuza dönelim. Elon Musk denilen hergele, son olarak Yapay Zekâ işinde de çuvalladı. Küfürbaz Grok vakası ve onun Türkiye’de tarihin ilk Yapay Zekâ (YZ) soruşturması olarak tarihe geçmesi harbiden yalnızca Türkiye’ye özgü traji-komedi. Bu köşede bir buçuk yılı aşkın süredir sık aralıklarla Yapay Zekâ yazıları yazıyorum.
Bugünkü Grok küfür krizi üzerinden yine YZ meselesine odaklanacağım. Ben bu yazıları yazmaya başladığında insanlar YZ ne demek diye soruyordu. Malumunuz dün itibarıyla Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, benim gündelik jargonumda ismi hiç değişmeyen Twitter’da, Elon Musk’ın yaygınlaştırmaya çalışıp eline yüzüne bulaştırdığı ismiyle X’in Yapay Zekâ robotu Grok hakkında soruşturma açtı.
Bunu ilk duyunca şu tepkiyi verebilirsiniz: “Yahu YZ ile ilgili resen soruşturma kararı alınır mı? Yakalama çıkarsan kimi alacaksın, ortada fail yok.”
Ama öte yandan bu Yapay Zekâ işinin, daha şimdiden çok tehlikeli yerlere gittiğini görüp “Devlet bu işin tedbirini almalı” diyorsunuz. Ben hem bir vatandaş hem de yazar olarak YZ konusunda Allah sizi inandırsın, üzerine düşeni en çok yapan insanlardan biriyim. Konuya hem bir YZ tüketicisi olarak meraklıyım, hem de işin felsefi yönünü Türkiye’de ilk kez ortaya koymanın gayreti içindeyim. Bu konuyu gazeteci World of Türkiye’den de önce, Sabah Gazetesi’nde yazdım. Yıllardır yazıyorum, “Bu, başımıza iş açacak” diyorum; sakalımız yok ki…
GPT GROK’LA DEPİŞMEK ŞÖYLE DURSUN ONU MAT EDER
Bu son olay, X’in YZ uygulaması Grok’un, kendisine sorulan sorulara; hakaret ve yakası bağrı açık orijinal küfürler olmasa da ağza alınmayacak küfürlerle mukabele etmişti. Derdi neydi bilinmez, X Artificial Intelligence yazılım sorunlarını gerekçe sundu. İyi de misal Open Artificial Intelligence’ın GPT’sinde neden böyle sorunlar yaşanmıyor. Çünkü GPT’ciler işine odaklanıyor. Hergele Musk -Çukurova’nın köyünde doğsa ona hergele bile güttürmezlerdi- kendisinin ilk çıkışında bir parçası olduğu GPT’den en başta ayrıldı, aradan iki yıl geçti; ayrıldığı Open AI GPT’nin tamamını satın almak için 97,4 milyar dolar, yani neredeyse 100 milyar dolar önerdi. Open AI’cılar da buna da gideri çektiler açıkçası. Madem satın alacaktın; öyleyse o meşhur fıkradaki gibi bu haltı niye yedin?
Her şeyden önce Elon Musk’ın, tamamen para verenin düdüğü çaldığı, mavi tıkı paralı hale getiren, saçma sapan içerikler bulup öne çıkaran algoritmalarla yönettiği X platformu şimdi hiç tat vermiyor. O da hayat gibi eski cazibesini kaybetti. Değeri 44 milyar dolardan, kendi o fiyata satın almıştı, 9,4 dolara kadar geriledi.
Elon Musk’ın Amerika Birleşik Devletleri’nin Başkanı Donald Trump ile yola çıkıp, sonra ona kazanamayacağı bir savaş için kılıç çekmesini de gülerek izledik, “Bu savaşı Trump kazanır” dedim, öyle oldu.
YAPAY ZEKÂDAN ÜÇ TALEBİMİZ
İmdi… Elon Musk Yapay Zekâ meselesinde de epey yatırım yaptı ama belli ki bunları stratejik biçimde düzenleyemedi. Soruşturma, dünyada bir ilk… Grok’a yönelik suçlamalar şunlar:
“Halkın bir kesimin benimsediği dini değerleri alenen aşağılama’, ‘Cumhurbaşkanına hakaret’, ‘Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna muhalefet’ ve ‘Hakaret’…
X’ten sonrasında “Engellemek için harekete geçtik” açıklaması geldi.
Ulaştırma Bakanı Abdulkadir Abdulkadir Uraloğlu, “Yapay zekâ bir yazılımdır. Siz ona ne yetki verirseniz, ne koridor çizerseniz o koridorda hareket eder. Bununla önüne gelen insana, ısmarlatılan küfürler kabul edilemez. Kusura bakmasınlar böyle devam ederse gerekirse de yasaklarız”
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da YZ’nin kanundan muaf olmadığını söyledi, bence işin en önemli felsefi boyutu bu. Felsefe demişken… İmdi… Daha önceki yazılarımdan referans vermem elzem. İlk olarak son yazımdan birkaç cümle ile başlayayım:
“Otuz beş senedir bilfiil gazetecilik, edebiyat ve felsefe ile hemhal olan, rızkını bunlardan biriktirdiği entelektüel sermayeyle kazanan biri olarak önümüzdeki çeyrek yüzyılın en büyük felsefi sorununun, Yapay Zekâ’nın varlık sebebini doğru çözmek ve onun evrimini bir etik ve hukuki çerçeveyle çizmek olarak özetleyebilirim. Daha o aşamanın ilk basamaklarında bile değiliz hesap edin.
Daha önce de bu köşede yazdım. Bana göre Yapay Zekânın varlık nedeni belli: “Yapay Zekâ’yı bizde yeterli olmadığını bildiğimiz ya da hep daha fazlasını talep ettiğimiz üç şey için istiyoruz: Bilgi, para ve zaman” diye yazmıştım.
Ondan herkes bilgi alıyor; bence yetersiz ve tek yönlü bir kaynaktır. Onun üzerinden para kazanlar var, bir de bunun üzerine sağlıklı ömür ve mümkünse ölümsüzlük talebi var: o sonraki aşama…
YZ’yi onca tehlikelere rağmen neden istediğimiz sorusunun cevabını verdikten sonra onun bizim dünya hiyerarşisindeki yerini belirlememiz lazım.
Bana göre gelmiş geçmiş en büyük hayat filozofu olan Arthur Schopenhauer (1788-1860); erken sayılabilecek bir yaşta, 31 yaşındayken yayımlanan şaheseri İsteme ve Tasarım Olarak Dünya’da temelini attığı tasnif doğrultusunda yeryüzünü, dört krallığa ayırır: İnorganiklerin krallığı, bitki krallığı, hayvan krallığı ve insan krallığı… YZ bu krallığın neresinde olacak soru bu. Türkiye’de açılan soruşturma da bu varoluşsal soruyu derinleştirmemize vesile olacak cinsten.
DEVLET KAPLUMBAĞISI VERSUS İNTERNET TAVŞANI
Yapay Zekâ teknolojisi kullanılarak inşa edilmeye çalışılan yeni dünya rejimi dijital tahakküme ve paranın hegemonyasına dayanacaktır. İsrail kökenli tarihçi yazar Yoval Noah Harari’nin Homo Deus/Yarının Kısa Tarihi kitabında anlattığı gibi ABD elindeki büyük data ile ne yapacağını bilememektedir. Elinde çok veri, bilgisel anlamda ‘mal’ var; ama bununla ne yapacağını bilmiyor, karar alamıyor. Teknoloji/internet tavşanı, devlet kaplumbağasını fersah fersah geçmiş vaziyette.
Yapay Zekâ 2022’de icat edildi. Tabii Yapay Zekâ’nın sosyal medya ile hayatımıza girişi daha eski. Sosyal medya algoritmalarının beğeni ve alışkanlıklarımızı belirlemeye başladığı 2010’lardan itibaren… Dünyada ilk Yapay Zekâ sohbet robotu 2022’de kullanıldı.
Fikre karşılık verip sohbet eden YZ’lerin en babayiğidi daha üç yaşında. ChatGPT ‘entelektüel’ konularda daha iyi, Gemini ‘görsel’ materyal üretiminde, DeepSeek’i teknik konularda uzman bir ‘teknoloji teknokratı’ olarak nitelendirebiliriz. Grok’un en iddialı olduğu alan da entelektüel alan, ancak bu konuda GPT’ten epey geride.
Yazıyı toparlayayım artık: İnsan; tekerleğin icadından bu yana teknolojiden vazgeçmemiştir. YZ’den de vazgeçmeyecektir elbette. Ama YZ âlemine kural lazım. Yapay Zekâ’nın etiği meselesinde yol alınamıyor. Çünkü bu konuda devletler ve şirketler arasında fikir birliği şöyle dursun; rekabet/kavga var. Yapay Zekâ savaşlarının pek çok veçhesi, epey cephesi bulunuyor. Taraflar; ulus devletler, dev teknoloji şirketleridir. Ama tam bunun savaşının ayak sesleri gelirken (sermaye Fransız Devrimi’nde ulus devletleri desteklemişti, şimdi tek dünya devletini destekleyecek) devletler de YZ ile entelektüel savaşa hazırlanıyor. Yapay Zekâ Grok ve ötekiler Dünya Krallığı’nda kurallı biçimde bir hiyerarşik yere oturtulamazsa bu kısır döngü devam eder.
YORUMLAR