Hürmüz Boğazı Nerede? Hürmüz Boğazı neden önemli, hangi ülkeleri birbirine bağlar, Adalar kimin?

Hürmüz Boğazı Nerede? Dünyada öyle coğrafi noktalar vardır ki, küçücük bir alan devasa küresel dengeleri belirler. İşte Hürmüz Boğazı, bu tür noktaların başında geliyor. Son dönemde İsrail ve İran arasında yükselen tansiyon, bu boğazı yeniden dünya gündemine oturttu. Peki ama Hürmüz Boğazı nerede? Neden bu kadar önemli? Yanıtlar için gelin, bu stratejik su yoluna birlikte yakından bakalım…

Hürmüz Boğazı Nerede?

Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi ile Umman Körfezi arasında kalan, dar ama hayati bir su yoludur. Boğaz, Basra Körfezi’nden çıkan tüm petrol ve doğalgaz tankerlerinin geçmek zorunda olduğu tek çıkış kapısıdır. İran ile Umman arasında yer alır. Kuzeyinde İran, güneyinde ise Birleşik Arap Emirlikleri’ne bağlı Musandam Yarımadası bulunur.

33 ila 95 kilometre arasında değişen genişliğiyle oldukça dar bir geçit olsa da, taşıdığı ekonomik ve jeopolitik yük oldukça büyük. Bir başka deyişle; dünya enerji trafiğinin nabzı burada atar.

Küçük Bir Boğaz, Büyük Bir Etki

Hürmüz Boğazı üzerinden günde yaklaşık 17 milyon varil petrol geçiyor. Bu, dünya genelindeki toplam petrol ticaretinin yaklaşık %20’si anlamına geliyor. Yani boğazda yaşanacak en ufak bir kriz, petrol fiyatlarını anında etkileyebiliyor.

Basit bir soru: Dünya petrolünün beşte biri, bu dar boğazdan geçemezse ne olur? Cevap: Kriz. Petrol fiyatları fırlar. Doğalgaz zamlanır. Enerji maliyetleri artar. Enflasyon tırmanır. Küresel piyasalarda dalgalanma baş gösterir. İşte bu yüzden “Hürmüz Boğazı nerede?” sorusu sadece bir coğrafya sorusu değil. Aynı zamanda ekonomik bir alarm butonudur.

Hürmüz Boğazı neden önemli? Neden Şimdi Gündemde?

İsrail ile İran arasındaki gerilim yeniden tırmanıyor. İki ülke arasındaki sözlü ve fiziksel restleşmeler, bölgedeki hassas dengeleri tehdit ediyor. Ve gözler, yeniden Hürmüz Boğazı’na çevriliyor.

İran, boğaz üzerinde coğrafi hâkimiyete sahip. Hatta defalarca kez “gerekirse boğazı kapatırız” tehdidinde bulundu. Bu, küresel piyasalar için bir kâbus senaryosu.

Uzmanlara göre İran’ın bu tehdidi gerçekleştirmesi halinde petrol fiyatları 100 doları aşabilir. Doğalgaz fiyatları da keza öyle. Bu durum, en çok enerji ithalatına bağımlı ülkeleri, yani Türkiye gibi ülkeleri doğrudan etkiler.

Türkiye Hürmüz Boğazı’ndan Nasıl Etkileniyor?

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar’ın açıklamaları bu konuda oldukça net. Türkiye, 2019’dan bu yana İran’dan petrol almasa da, ithal ettiği petrolün yaklaşık %20’si Basra çıkışlı. Bu da Hürmüz Boğazı’ndan geçmek zorunda.

Eğer Hürmüz’de bir kriz yaşanırsa, Türkiye alternatif kaynaklara yönelmek zorunda kalacak. Ancak bu da ithalat maliyetlerinin artması anlamına geliyor. Nitekim Brent petrol fiyatı kısa sürede 60 dolardan 76 dolara kadar çıktı. Eğer çatışma derinleşirse bu rakam 90 dolarları kolaylıkla görebilir.

Hürmüz Boğazı hangi ülkeleri birbirine bağlar?

Kuzey kıyısında İran’ın, güney kıyısında ise Umman’ın bulunduğu Hürmüz Boğazı, en dar noktasında 33 kilometre genişliğinde. İki yöne her biri üç kilometre olan denizcilik şeritleri bulunuyor.

Hürmüz Boğazı kimin kontrolünde?

Temmuz 1972’de Umman da karasularını bir kararnameyle 12 nm’ye (22 km) genişletti. Böylece, 1972’nin ortalarında Hürmüz Boğazı, İran ve Umman’ın birleşik karasuları tarafından tamamen “kapatıldı”.

Gabar Petrolü Ne Kadar Yeterli?

Türkiye’nin Gabar bölgesinden çıkardığı yerli petrol, toplam ihtiyacın %8’ini karşılıyor. Yani oldukça değerli, ama yeterli değil. Hürmüz Boğazı’ndan gelecek olası bir enerji dar boğazı, Türkiye’nin ithalat kaleminde ciddi artışa yol açabilir. İthalata bağımlı bir ülke için enerji fiyatlarındaki küçük oynamalar bile, ekonomide domino etkisi yaratır.

Hürmüz Boğazı’nın Tarih Boyunca Önemi

Bu boğaz, sadece günümüzde değil, yüzyıllardır önemli. Antik çağlardan beri ticaret gemileri için bir geçiş kapısı. Ancak modern dönemde özellikle petrol ve doğalgaz taşımacılığıyla stratejik önemi katbekat arttı.

1979 İran Devrimi, 1980-88 İran-Irak Savaşı, 1991 Körfez Krizi, 2003 Irak İşgali ve günümüzdeki İsrail-İran çekişmesi… Hürmüz Boğazı her dönemde çatışmaların kesişim noktasında oldu.

Boğaz Kapanırsa Ne Olur?

Bu, dünya ekonomisinin korkulu rüyasıdır. Çünkü dünya ekonomisinin bel kemiği olan enerji kaynakları, burada kilitlenir. ABD donanması yıllardır boğazın güvenliğini sağlamak için bölgede devriye geziyor. Aynı şekilde İngiltere ve Fransa gibi ülkeler de gerektiğinde askeri varlık gösteriyor. Çünkü boğaz kapanırsa sadece enerji değil, uluslararası ticaretin ritmi de bozulur. Bu yüzden Hürmüz Boğazı’nın güvenliği, küresel istikrarın da teminatı sayılıyor.

Alternatif Rotalar Mümkün mü?

Bazı ülkeler Hürmüz Boğazı’na alternatif rotalar oluşturmaya çalışıyor. Suudi Arabistan’ın Kızıldeniz’e uzanan boru hattı bunlardan biri. Ancak bu rotalar Hürmüz’ün taşıdığı kapasitenin çok altında kalıyor. Yani bugün için Hürmüz Boğazı’nın yerini dolduracak bir alternatif henüz yok.

Stratejik Bir Satranç Tahtası

Hürmüz Boğazı, artık sadece petrol taşıyan gemilerin değil; jeopolitik çıkarların da geçtiği bir koridor. İran için bir pazarlık kozu. ABD için bir kırmızı çizgi. Çin için bir enerji koridoru. Avrupa için ekonomik bir can damarı. Bu kadar aktörün aynı sahnede bulunması, bölgeyi her zaman patlamaya hazır bir barut fıçısı haline getiriyor.

Hürmüz Boğazı ve Gelecek Senaryoları

Jeopolitik riskler azalmadıkça, Hürmüz Boğazı dünya ekonomisinin en hassas noktalarından biri olmaya devam edecek. Alternatif enerji kaynakları ve boru hatları geliştirilmedikçe, bu boğaz dünya ticaretinin “boğazını” sıkmaya devam edecek.

Bu yüzden her çatışma haberi, petrol fiyatlarında ani sıçramalara neden oluyor. Çünkü herkes, boğazın kapanıp kapanmayacağını konuşuyor. Hürmüz Boğazı, sadece bir su yolu değil. Ekonomik dengelerin, enerji güvenliğinin, siyasi krizlerin kesiştiği bir mihenk taşı.

Bugünlerde “Hürmüz Boğazı nerede?” sorusu yeniden gündeme geliyorsa, bilin ki dünya bir kez daha enerji ve savaş arasında sıkışmış durumda. Ve bu dar boğaz, insanlık için büyük bir sınav haline geliyor.