ABD’nin Fordo, Natanz ve İsfahan’daki nükleer tesislere düzenlediği saldırılar sonrası sızıntı olmadı. Uzmanlara göre bu durum felaketin eşiğinden dönüldüğünü gösteriyor. Ancak İran’ın uranyumu önceden gizli bir tesise taşıdığı yönündeki iddialar, nükleer krizi yeni bir boyuta taşıyor.

Saldırıdan sonra sızıntı olmadı: Ne anlama geliyor?

İstanbul Teknik Üniversitesi Nükleer Araştırmalar Anabilim Dalı’ndan Prof. Dr. Erol Kam, sızıntı olmamasını şöyle yorumluyor:
“Hedef alınan nükleer tesislerde radyoaktif maddelerin çevreye yayılmadığı anlamına gelir. Yani ciddi bir sağlık riski oluşmadı. Reaktör koruma sistemleri sağlam kalmış, güvenlik bariyerleri zarar görmemiştir.”

Bu durum, Fukuşima ve Çernobil gibi felaketlerle kıyaslandığında önemli bir fark olarak görülüyor. Sadece altyapısal hasar oluştuğu, çevreye radyasyon yayılmadığı belirtiliyor.

Reaktörler ve güvenlik bariyerleri çalıştı

Kam’a göre nükleer tesislerde reaktör basınç kabı, biyolojik kalkan gibi yapılar sağlam kaldığı sürece dış ortama radyoaktif izotoplar sızmaz. Özellikle trityum, sezyum-137, iyot-131 gibi tehlikeli izotoplar tesisin içinde kalmış olabilir. Bu sayede insanlar, hayvanlar ve tarım alanları etkilenmedi.

Peki sızıntı olsaydı ne olurdu?

Sızıntı yaşansaydı, felaket senaryosu devreye girecekti.

Sezyum-137 toprağa bulaşır ve tarımı yıllarca engellerdi.
İyot-131 solunum yoluyla tiroid kanseri riskini artırırdı.
Stronsiyum-90 suya karışırsa kemik iliğinde kalıcı hasar yaratabilir.
Böyle bir durumda çevre ülkeler dahil tahliyeler, sınır kontrolleri ve tarım ürünlerinin imhası gibi önlemler gündeme gelecekti.

Radyoaktif sızıntı nasıl ölçülür?

Kam, radyasyonun tespiti için kullanılan yöntemleri de açıkladı:

Toprak, bitki ve su analizi ile yüzey kontaminasyonu ölçülür.
Gamma spektroskopisi ile hangi izotopun yayıldığı belirlenir.
Dozimetreler, çalışanların maruz kaldığı radyasyon miktarını gösterir.

Uranyum taşınmış olabilir mi?

Sızıntı olmaması sadece tesisin dayanıklılığıyla değil, hedefin önceden boşaltılmış olmasıyla da açıklanabilir. İran Meclis Başkanı’nın danışmanı Mehdi Muhammedi, sosyal medyada Fordo’nun “bir süredir boşaltıldığını” söyledi.
Ayrıca Reuters, saldırıdan günler önce Fordo’da olağandışı kamyon hareketliliği tespit edildiğini duyurdu.

Uydu görüntülerinde kamyonlar görüldü

Washington Post, Fordo’nun girişinde 16 kamyonun görülmesini, İran’ın nükleer malzemeyi başka bir yere taşıdığı yönünde değerlendirdi. Uydu görüntüleri, bu kamyonların perşembe günü Fordo’dan ayrıldığını ve başka bir konuma gittiğini gösteriyor.

Bu hareketlilik, İran’ın zenginleştirilmiş uranyumu gizli bir tesise taşıdığı şüphesini doğurdu.

Yeni gizli tesis iddiası

İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami, geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, yeni ve gizli bir zenginleştirme tesisinin inşasına başlandığını duyurmuştu. Fordo’dan çıkarılan uranyumun bu yeni tesise taşındığı öne sürülüyor. Eğer bu iddia doğruysa, ABD’nin “nükleer programı durdurduk” açıklaması tartışmalı hale geliyor.

Uranyum nasıl taşınır?

Zenginleştirilmiş uranyumun taşınması oldukça riskli bir süreçtir.

Uranyum-235, zenginleştikçe radyoaktifliği ve potansiyel tehlikesi artar.
Genelde Uranyum Hekzaflorür (UF6) formunda taşınır. Bu madde nemle temas ederse toksik hidroflorik asit oluşturabilir.
Bu yüzden taşıma sırasında sızdırmaz ve kurşun kaplamalı özel kaplar kullanılır.
Ayrıca uluslararası kurallara göre silahlı eskortlar, radyasyon ölçüm cihazları ve anlık doz kontrol sistemleri zorunludur.

Zenginleştirilmiş uranyum nerede kullanılır?

%3-5 LEU: Ticari nükleer reaktörlerde yakıt olarak kullanılır.
%20’ye kadar: Araştırma reaktörlerinde, tıbbi izotop üretiminde yer alır.
%90+ HEU: Nükleer silah yapımında kullanılır ve bu seviyedeki uranyum, uluslararası krizlere neden olabilir.