İran Başkentini Devrim Muhafızları İçin Mi Taşıyor? – Ceyhun Bozkurt

Ceyhun BOZKURT – 12 Ağustos 2025

İstenildiği kadar Trump ismiyle anılsın bizim için Zengezur Koridoru olan güzergah konusunda İran’ın kabahati büyük. Sen Türkiye’nin “Gel bölgedeki 6 ülke beraber hareket edelim, Zengezur Koridoru’nu da beraber kuralım” teklifini reddedersen birileri, hem de küresel bir güç gelir koridora ortak olur. Ancak İsrail bu koridorun Türkiye-Azerbaycan-İran-Ermenistan tarafından yapılmasına itiraz edebilirdi. İran bu itirazı yaptı ve sonuçta ABD fırsatı kolladı ve geldi Azerbaycan ile Ermenistan’ı aynı masaya oturtup, koridora çöktü.

ABD, bu sayede;

• Bir Kuşak Bir Yol projesinin Orta Koridoru’nda Pekin’i kendisine muhtaç hale bırakacak,
• Rusya ile İran, Ermenistan ile İran arasındaki kuzey-güney koridorunu kesecek,
• İran’ı bu sayede yalnızlaştıracak.

İran’ın yalnızlaştırılmasıyla da Rusya-İran ve Çin-İran bağlantısı kesilmeye çalışılacak.

Bölgenin önemli güçlerinden Rusya’dan yapılan ilk değerlendirme anlaşmaya olumlu yaklaşıldığı yönünde. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova 9 Ağustos’ta şu açıklamayı yaptı:

“Bölgesel güvenlik için bu önemli hedefe ulaşılmasına katkıda bulunan tüm çabaları sürekli olarak destekliyoruz. Bu bağlamda, Güney Kafkasya cumhuriyetlerinin liderlerinin Amerikan tarafının arabuluculuğunda Washington’da gerçekleştirdiği toplantı olumlu bir değerlendirmeyi hak ediyor.”

Ancak ekledi: “Güney Kafkasya’daki sorunların çözümü için en iyi seçenek, bölge ülkelerinin yakın komşularının –Rusya, İran ve Türkiye- desteğiyle geliştirdikleri çözümleri bulup uygulamaya koymaktır. Bölge dışı aktörlerin katılımı, barış gündemini güçlendirmeli ve ek zorluklar ve ayrım çizgileri yaratmamalıdır. Ortadoğu’daki çatışmaların çözümünde Batı’nın desteğinin yarattığı üzücü deneyimden kaçınmak yerinde olacaktır.”

Zaharova, ayrıca geçmişte yapılan Rusya-Ermenistan-Azerbaycan arasında yapılan anlaşmaya atıf yapılarak “Rusya’nın da katılımıyla imzalanan ve taraflardan hiçbirinin çekilmediği üçlü anlaşmalar önemini korumaktadır” dedi.

Rusya ne yapacak, ilerleyen zamanda göreceğiz ama sıkı takipte olduğunu görüyoruz.

İran ne yapacak?

Aslında İran’ın sıkıntısı büyük. İlk saldırıyı yaşadığı için artık kendi güvenliğine odaklanmış bir İran var. Bu nedenle Zengezur Koridoru’ndaki gelişmeleri engelleyebilecek kapasiteden şu anda yoksun olduğunu söyleyebiliriz. İran bölgedeki etki gücünü kaybetti. Suriye, Lübnan gibi yerlerde de etkisi kırıldı.

Tam da böyle bir dönemde İran’da devletin yeniden örgütlendiğini söylemek mümkün. Attığı adımlardan biri dikkat çekici. 1788’den bu yana ülkenin başkenti olan Tahran ile ilgili önemli bir kararın arifesindeler. İran yönetimi bir süredir başkenti taşımayı planlıyor.

Geçmişte İran’a İsfahan, Kazvin, Şiraz ve Hemedan başkentlik yapmıştı. Ama 237 yıldır Tahran’ın başkent olduğu biliniyor. Başkentin aaşınması planlanan yer, İran’ın Pakistan sınırına yakın Belucistan’daki Makran bölgesi.

Yaklaşık 20 milyonluk nüfusuyla bu dev kentin büyük altyapı sorunları ve deprem kuşağında olması nedeniyle taşınması gündeme getirildi.

Ancak perde arkasında bu sorunlar olamayabileceği dile getiriliyor. Esas nedenin, rejimin dayanak noktası olan Devrim Muhafızları Ordusu’nun, ülkede büyüyen hoşnutsuzluğun ana kaynaklarından uzaklaşarak kendisini ve diğer devlet yapılarını koruma altına almak istemesi olabilir. Tahran’ın güçlü politik altyapısının dönem dönem güçlü protestoları beraberinde getirmesi, Devrim Muhafızları için risk olarak görülüyor. Rivayete göre Devrim Muhafızları’nın özellikle ABD-İsrail saldırısı sonrasında endişeleri arttı.

Ayrıca Devrim Muhafızlarına bağlı faaliyet gösteren şirketlerin taşınması planlanan bölgedeki petrol üretimi, inşaat ve finans alanlarındaki potansiyeli tam kontrol altına almak istediği söyleniyor.

Özetle İran Zengezur’dan çok kendi iç güvenliğini öne çıkarmış durumda. Bölgedeki dinamikler başkent değişimleri dahil çok sayıda değişikliği beraberinde getiriyor.