Türk Silahlı Kuvvetlerinde Değişen Personel Temin ve Eğitim Sistemi – I – Prof. Dr. Celalettin Yavuz

Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 09 Eylül 2025

 

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personel temini ve yetiştirme esasları Ak Parti iktidarı döneminde önemli ölçüde değiştirildi. Bilindiği üzere TSK’de subay, astsubay, uzman erbaş/er, sözleşmeli personel (subay, astsubay, erbaş/er) ve sivil memurlar istihdam edilmektedir.

Değişen Ak Parti iktidarı öncesindeki personel temin ve eğitim sistemi, özellikle de 15 Temmuz 2015 FETÖ darbe girişim sonrası adeta yeniden yapılandı. Bu değişim sadece yurttaşlarımız tarafından değil, TSK mensubu emekliler tarafından da takip edilemeyince konunun ele alınmasında yarar görüldü.

TSK’de Yeni Yapılanma: Milli Savunma Üniversitesi

15 Temmuz 2016’da FETÖ Darbe girişiminin ardından TSK’deki tüm harp akademileri, harp okulları, astsubay meslek yüksek okulları, sağlık personeli yetiştiren eğitim kurumları, yabancı dil kurs birimleri gibi tüm eğitim/öğretim kurumları daha önceki gibi her kuvvet komutanlığına bağlı olmak yerine yeni kurulan Milli Savunma Üniversitesi (MSÜ) Rektörlüğü’ne bağlandı.

Milli Savunma Üniversitesi, Ayazağa/İstanbul yerleşkesinde eski Harp Akademileri Komutanlığı yerleşkesinde yerleşirken, bağlısı olan kurumlar genellikle eski yerleşkelerini muhafaza ettiler.

Yeni personel temin/tedarik sisteminde orta dereceli askeri okullar (askeri liseler ve astsubay hazırlama okulları) kaldırılırken, TSK’de görev alacak rütbeli personelin lisans, önlisans, lisansüstü eğitim öğretiminin verildiği MSÜ bağlısı eğitim/öğretim kurumlarına ilaveten her kuvvet komutanlığının uzmanlık alanlarına göre de ilave eğitim ve kursları mevcuttur.

TSK’nin subay, astsubay, kurmay subay ihtiyaçlarını karşılamak ve TSK personelinin lisans üstü eğitimleri vermek üzere, 09 Ocak 2017’de eski Harp Akademileri Komutanlığı Yenilevent/İstanbul yerleşkesinde faaliyete başlayan MSÜ’nün akademik birimleri şöyledir:

• Daha önce olduğu gibi Kara Harp Okulu, Deniz Harp Okulu ve Hava Harp Okulu mevcudiyetini korumakta olup, MSÜ’ye bağlıdırlar.
• Kara Astsubay Meslek Yüksekokulu, Deniz Astsubay Meslek Yüksekokulu, Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu ve Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu ve Yabancı Diller Yüksekokulu da MSÜ’ye bağlanmıştır.
• Daha önceki “harp akademileri” “harp enstitüsü” olarak değiştirildi. Bunun sonunda Müşterek Harp Enstitüsü, Kara Harp Enstitüsü, Deniz Harp Enstitüsü, Hava Harp Enstitüsü, Alparslan Savunma Bilimleri ve Milli Güvenlik Enstitüsü, Atatürk Stratejik Araştırmalar ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Fatih Harp Tarihi ve Araştırmaları Enstitüsü tesis edildi.

İsimleri Değişmeyen Harp Okulları Hakkında Özet Bilgiler

İlk yılı hazırlık olmak üzere beş yıl süreli harp okullarında ilk yıllarda subay olmayan, Prof. Dr. unvanlı dekan hocalar istihdam edilirken, harp okulu komutanları tuğgeneral/tuğamirallerden seçilmektedir. Anılan eğitim kurumlarıyla ilgili özet bilgiler şöyledir:

Kara Harp Okulu: Kara Kuvvetlerinin ihtiyaç duyduğu sınıf ve miktarda subay yetiştiren, Ankara’da konuşlu Kara Harp Okulu’nda subay diplomasına ilaveten Mühendislik (Endüstri ve Sistem, Elektronik, Makine, İnşaat, Bilgisayar, Harita), İşletme, Kamu Yönetimi, Sosyoloji ve Uluslararası İlişkiler lisans programlarında ulusal/uluslararası geçerliliği olan lisans diploması da verilmektedir.

20 farklı ülkenin öğrencilerinin de eğitim/öğretim gördüğü, fiziki ve uygulamalı eğitimden de geçirilerek yetiştirilen öğrenciler Piyade, Tank, Topçu, Hava Savunma, Kara Havacılık, İstihkâm, Muhabere, Ulaştırma, İkmal, Bakım, Personel, Maliye, Harita sınıflarından subay yetiştirilmektedir. Kara Havacılık sınıfındaki öğrenciler helikopter ve uçak pilotu olmaktadırlar.

Deniz Harp Okulu: Tuzla/İstanbul’da konuşlu Deniz Harp Okulu mezunu deniz subayları; Türk Deniz Kuvvetlerinin suüstü gemileri, denizaltıları, uçakları, helikopterleri, Sualtı Taarruz (SAT)/Sualtı Savunma (SAS), 1’inci sınıf dalgıç, deniz istihkâm, deniz piyade ve diğer kıyı birliklerinde görev yapmaktadır. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı adına yetiştirilen geleceğin subay adaylarına yıl içerisinde donanmanın modern gemilerinde temel deniz eğitimleri ve açık deniz eğitimleri verilmek suretiyle denizciliği öğrenerek Türk denizlerini ve dünyayı tanıma imkânı sağlanmaktadır.

Öğrencilere subay diplomasının yanında, okumuş oldukları bölüme göre lisans düzeyinde endüstri, makine, gemi inşa, elektrik elektronik, bilgisayar mühendisliği diploması verilmektedir. Mezun olan teğmenler, Deniz Kuvvetleri Komutanlığının yüzer unsurlarındaki hizmet sürelerine bağlı olarak, girilecek sınavların ardından “uzak yol kaptanlığı” ve “uzak yol başmühendisliği” mesleği şansına da sahiptirler.

Hava Harp Okulu: İstanbul Yeşilyurt’ta konuşlu olup, Havacılık ve Uzay Mühendisliği, Elektronik Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği ve Endüstri Mühendisliği dallarında lisans düzeyinde akademik eğitim, askeri eğitim ve özendirici uçuş eğitimi verilmektedir.

Teğmen rütbesiyle mezun olan subaylardan uçuş sağlık muayenesini başarıyla geçenler İzmir’de uçuş eğitimine başlamakta, uçuş sağlık muayenesini herhangi bir nedenle kaybedenler ile uçuş eğitiminden çeşitli nedenlerle ayrılanlar ise Hava Kuvvetlerindeki diğer sınıf okullarında eğitim almaktadırlar. Sınıf eğitimlerini tamamlayan teğmenler pilot veya yer sınıfı subay olarak Hava Kuvvetleri Komutanlığında görev yapmaktadırlar.

Kara – Deniz – Hava Harp Enstitüleri, Müşterek Harp Enstitüsü ve Araştırma Enstitüleri

Yeni sistemdeki en önemli değişikliğin yapıldığı birimler, adları “harp akademisi”nden “harp enstitüsü”ne değiştirilerek MSÜ’ye bağlanan kurumlarda yaşanmıştır. Bunlar özetle şöyledir:

Kuvvet Harp Enstitüleri: Tarihi XIX’ncu yüzyılın ortalarına kadar uzanan, 1 Ekim 1975’te İstanbul Yenilevent’teki yeni tesislerinde eğitim-öğretime başlayan kuvvet harp akademilerinde 2003’de yüksek lisans eğitimine geçilmiş, ilk kez 2007 mezunlarına “Kurmaylık Diploması”nın yanında “Yüksek Lisans Diploması” da verilmeye başlanmıştır. 31 Temmuz 2016’da Milli Savunma Üniversitesi bünyesinde kuvvet harp akademileri yerine her biri ayrı ayrı komutanlık altında Kara, Deniz ve Hava harp enstitüleri hizmete girdi.

Müşterek Harp Enstitüsü: 2016’da Silahlı Kuvvetler Yüksek Sevk ve İdare Akademisi (SKYÜSİDAK) yerine MSÜ bağlısı olarak kurulan Müşterek Harp Enstitüsü (MHE), Yenilevent/İSTANBUL yerleşkesinde, dost ve müttefik ülkelerin üst düzey subaylarına eğitim vermektedir.

Atatürk Stratejik Araştırmalar ve Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Strateji ve Güvenlik Araştırmaları, Askerî Tarih, Harp Tarihi, Uluslararası İlişkiler ve Bölgesel Çalışmalar, İstihbarat Çalışmaları, Savunma Yönetimi, Harp ve Silahlı Çatışma Hukuku, Stratejik İletişim, Askerî Sosyoloji, Askerî Eğitim Yönetimi, Savaş Araştırmaları, Bilgisayar Mühendisliği, Elektrik-Elektronik Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği, Makine Mühendisliği, Havacılık ve Uzay Mühendisliği, Deniz Jeolojisi, Jeofiziği ve Oşinografi, Askerî Coğrafya ve Askerî Psikoloji ana bilim dalları ile strateji, sosyal, beşerî, fen ve mühendislik bilimleri alanlarında ihtiyaç duyulabilecek diğer yüksek lisans ve doktora programları mevcuttur.

Alparslan Savunma Bilimleri ve Millî Güvenlik Enstitüsü: 2001’de Kara Harp Okulu bünyesinde açılan Savunma Bilimleri Enstitüsü, 2022’de “Alparslan Savunma Bilimleri ve Millî Güvenlik Enstitüsü” adını aldı.

Fatih Harp Tarihi Araştırmaları Enstitüsü: 2017 tarihinde faaliyetlerine başlayan bu enstitü, yeni dönemde tesis edilen eğitim kurumlarından biridir.

Türk Silahlı Kuvvetlerine Sağlık Personeli Yetiştirme Esasları

FETÖ darbe girişimi sonrasında Gülhane Tıp Akademisi (GATA), Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ)’ne devredilmiş olup, Gülhane (Ankara) Külliyesinde; Fakülte, Sağlık Meslek Yüksekokulu ve Enstitü birimleri olarak eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir.

Milli Savunma Bakanlığı (MSB) nam ve hesabına, sağlık alanında (tıp fakültesi, diş hekimliği fakültesi, eczacılık fakültesi, sağlık MYO) ihtiyaç duyulan askeri personelin yetiştirilmesi, Milli Sağlık Bilimleri Üniversitesi (SBÜ)’nde gerçekleştirilmektedir.

2016-2017 Eğitim-Öğretim Yılı Bahar Döneminden itibaren Tıp Fakültesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Eczacılık Fakültesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi ve Hemşirelik Fakültesi bünyesinde yer alan belirli alanlar ve disiplinler arası branşlar da dahil olmak üzere, 39 Anabilim Dalı bünyesinde 38 farklı yüksek lisans ve doktora programı ile lisansüstü eğitim faaliyetleri sürdürülmektedir.

SBÜ Ankara ve İstanbul yerleşkelerinde eğitim gören öğrenciler eğitim/öğretimleri sonrası teğmen rütbesiyle mezun olarak TSK’nin uzman/pratisyen tabip, diş tabip, eczacı ve sağlık astsubay kadro görev yerlerinde, ilgili mevzuat kapsamında istihdam edilmektedirler.

NOT: Yazı “Türk Silahlı Kuvvetlerinde Değişen Personel Temin ve Eğitim Sistemi -II”  ile devam edecektir.