Türkiye Libya’yı Birleştirmeye Çalışıyor – Ceyhun Bozkurt

Ceyhun BOZKURT – 10 Eylül 2025

Türkiye özellikle 2019’dan sonrası olmak üzere Kuzey Afrika’da ve yine özellikle Libya’da gözle görülür bir şekilde aktif politika yürütüyor. Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti ile işbirliği zemini giderek derinleşirken, uzun süredir Bingazi merkezli Libya’nın doğusuyla da ilişkilerini geliştirmeye başladı.

Bölgenin lideri pozisyonundaki Halife Hafter yönetimiyle temaslar arttı. Askeri ve enerji bağlamında ilişkiler güçleniyor.

Mustafa Kemal Atatürk, Gazeteci Şerif Bey kimliğini kullanarak görev yaptığı Trablusgarp’tan arkadaşı Salih Bozok’a 8-9 Mayıs 1912 tarihlerinde yazdığı mektupta şunları söylemişti:

“Vicdanımızdan gelen bir ses, bize, vatanın bu yıılmaz ve içtenlik dolu ufuklarını bütünüyle temizlemedikçe; gemilerimizin Tobruk, Derne, Bingazi ve Trablusgarp limanlarında yeniden demir attığını görmedikçe görevimizi yapmış sayılamayacağımızı söylüyor. Ve öyle seziyoruz ki vicdanım bir uyarı yargısını eksiksiz uygulamadıkça sizin ve bize dayanan ulusun isteği bütünüyle yerine getiremeyiz.”

Trablusgarp’ı İtalyanlara kaybettikten sonra yıllar sonra, 2019 sonrası Türk askeri Libya coğrafyasına ayak basmıştı. İşte Atatürk’ün yazdığı “gemilerimizin Tobruk, Derne, Bingazi ve Trablusgarp limanlarında yeniden demir attığını görmedikçe görevimizi yapmış sayılmayız” dediği olay Ağustos ayında gerçekleşti. Tümamiral Hüseyin Tığlı komutasındaki Türk korveti TCG Kınalıada, iki donanmanın muharebe kabiliyetini ve birlikte çalışabilirliğini güçlendirmeyi amaçlayan ortak tatbikatlar için Trablus ve Bingazi limanlarında demir attı. Türk heyetini, Türkiye’nin Libya Büyükelçisi Güven Begeç karşıladı. Bu, Ankara ile Trablus arasındaki donanma ortaklığının güçlendiğinin bir işareti olarak değerlendirildi.

Libya Savunma Bakan Yardımcısı Abdusalam El-Zubi, Deniz Kuvvetleri Komutanı ve Sahil Güvenlik Komutanı ile birlikte, güvenlik ve savunma alanlarında iş birliğinin genişletilmesi ve ülkenin denizcilik kabiliyetlerinin güçlendirilmesi konularını görüşmek üzere Türk Deniz Kuvvetleri heyetiyle bir araya geldi.

Türkiye’nin Libya ve daha geniş anlamda Kuzey Afrika hattındaki faaliyetleri, Libya’nın doğusuyla başarılı ilişkiler kurma girişimleriyle el ele gidiyor. Libya’nın doğusundaki Libya Ulusal Ordusu’nun Genelkurmay Başkanı Saddam Hafter’in Ankara ziyareti sırasında bir savunma iş birliği anlaşması imzalamıştı.

Anlaşmanın silah ve İHA tedariki, askeri eğitim programları ve askeri altyapının geliştirilmesi gibi birçok alanı kapsadığı biliniyor.

Ayrıca, Türk Hava Yolları (THY), iç savaşın 10. yıl dönümünde Bingazi’ye uçuşlarını yeniden başlattı.

Bütün bunlar, Türk tarafının Libya’daki askeri yapının yeniden yapılandırılmasında ve muhtemelen hâlâ bölünmüş olan ülkenin doğu ve batı bölgeleri arasındaki merkezkaç süreçlerinin yumuşatılmasında en aktif rolü oynamaya hazır olduğunu göstermektedir.

Bu hipotezin dolaylı bir teyidi, Doğu Libya’daki Tobruk parlamentosunun Türkiye ile enerji arama anlaşmasını onaylamaya hazırlanması ve deniz sınırlarının belirlenmesine ilişkin anlaşmayı incelemek üzere bir komitenin kurulmasıdır. Kuzey Afrika ülkesinin birleşik ulaşım ağları göz önüne alındığında, Ankara ile Bingazi arasında böyle bir anlaşmanın, devletin yeniden birleşmesi dışında gerçekleşmesi kolay görünmüyor. Ancak, ülkenin başarılı bir şekilde birleşmesi, Ankara’nın Doğu Akdeniz’deki konumunu daha da güçlendirecektir.

Türkiye 2020 yılında Trablus’a yönelik BAE ve Mısır destekli Hafter güçlerinin taarruzunu püskürtmeye yardımcı olduğunu hatırlayalım. Ankara ile Trablus arasında askeri iş birliği anlaşması imzalanmış bu kapsamda Libya topraklarında bir Türk askeri üssü kurulmasını öngörmesi ve Ankara’ya “Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni ve Libya’nın başkentini koruma” yetkisi vermesi özellikle önemli

Ayrıca Türkiye’ye, Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin (UMH) kontrolündeki topraklarda faaliyet gösteren polisi eğitme ve donatma, yeni bir askeri istihbarat teşkilatının kurulmasını kolaylaştırma ve Libya’da faaliyet gösterecek Türk şirketlerini koruyacak güçler oluşturma yetkisi verildi.

Ağustos 2020’de Türkiye, UMH ve Katar, Misrata’da askeri eğitim ve iş birliği koordinasyon merkezi kurulmasına ilişkin üçlü bir protokol imzaladı. Protokolün temel amacı, UMH kontrolünde yeni bir düzenli Libya ordusunun kurulması ve eğitilmesidir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi, 2023 yılı sonunda Libya’ya asker konuşlandırma yetkisini Ocak 2026’ya kadar uzattı. Bu, ülkedeki operasyonun yakın zamanda sona ermesinin beklenmediği anlamına geliyor. Türkiye, El-Humus limanında bir askeri üs kurulacağı yönündeki söylentileri de var. Ancak bunun için bir yasal altyapının oluşturulması gerekiyor. Bunun için de ülkede tam bir mutabakat sağlanmalı.

Aynı zamanda, birçok Rus ve yabancı kaynak, Türk donanma gemilerinin konuşlandırılması için tam teşekküllü bir üssün kurulmasının söz konusu olduğu yönünde yayınlar yapıyor. Bu üs, yalnızca Libya askeri harekât sahasında uzun vadeli konsolidasyon için sağlam bir temel hazırlamakla kalmayacak, aynı zamanda Doğu Akdeniz’deki enerji kaynakları mücadelesinde Libya ve Türkiye’nin elini güçlendirecektir.

Bu kapsamda Ankara’nın Hafter’den, ülkenin Batısı ile daha önce kararlaştırılan tüm detayların Libya’nın Doğusu tarafından dikkate alınacağı, yasallaştırılacağı ve denetleneceği konusunda mutabakat talep edecektir.

Libya ile ilişkiler ülkenin komşusu Mısır ile ilişkilerin gelişmesine de paralellik seyretti. Libya sahasındaki Türk savunma sanayii ürünlerinin başarısı Mısır’ın da dikkatini çekti.

Özetle Türkiye, Muammer Kaddafi devrilmeseydi iki ülke arasında atılacak olan adımları, Libya’nın bölünmesini engelleyerek de atılabilecek hale getirmeye yaklaştı. Mısır da bu denkleme dahil edilirse, emperyalist-siyonist ittifak Doğu Akdeniz’de büyük bir kuşatma altına alınabilir. Bu da bırakın bölgeyi, dünya dengelerini değiştirebilecek etki yapacaktır.