Türkiye’de Özel Okul Ekonomisi – Deniz İstikbal

Deniz İSTİKBAL – 20 Ağustos 2025

Örgün öğretimde 75.467 okul bulunuyor. Bunun 61.111 resmi kamu okulu iken 14.352’si özel okul ve 4’ü açık öğretim okulu şeklinde yer alıyor. Resmi okullar devletin olması nedeniyle ücretsiz olurken özel okullar ücretli şekilde eğitim veriyorlar. Özel okullarda toplam öğrenci sayısı 1,5 milyon olurken en fazla özel okul öğrencisi liselerde yer alıyor. 2012’de toplam özel okul öğrenci sayısı 500 bin iken günümüzde bu rakam katlanarak 1,5 milyona çıktı. Toplam öğrenci sayısının yaklaşık yüzde 10’unu oluşturan özel okul öğrenci sayısı farklı konular açısından tartışılıyor. Son yıllarda fahiş fiyat artışlarına maruz kalındığı ve bireylerin mağdur edildiği yönünde eleştiriler sıklıkla gündeme taşınıyor.

Fahiş Fiyat Artışları ve Tartışmalar

Özel okul fiyatları 500 bin ile 2,5 milyon TL arasında değişiklik gösteriyor. Dolar bazlı 13 bin dolar ile 60 bin dolar arasında değişen fiyatlar ABD, İngiltere, Almanya ve Fransa gibi gelişmiş ülke fiyatlarının üzerinde yer alıyor. Fiyat artışları TÜFE bazlı olması gerekirken farklı yöntemlerle velilerden çok yüksek fiyatlar talep ediliyor. Verdikleri eğitim üniversite sınavlarında büyük bir farklılık yaratamayan özel okullar bu nedenle sıkı şekilde denetim altında tutulmalı ve kamu sürece daha fazla dahil olmalı.

İlkokul, ortaokul ve lise özel okullarında meydana gelen bu fiyat dengesizliği sadece enflasyon süreciyle açıklanamaz. 2021’de hem TL hem de dolar bazlı fiyatlar incelendiğinde fiyat artışları olağan üstü şekilde artış gösteriyor ve reel değerden uzaklaşıyor. Meslek kazanımında asıl önemli yer olan üniversite ücretleri ise özel okullara göre çok daha makul düzeyde bulunuyor. Türkiye’de 7 milyon üniversite öğrencisi bulunurken bunun yaklaşık 3 milyonu açık öğretim ve 4 milyonu normal öğrenimde yer alıyor. Bu 4 milyon öğrencinin yaklaşık 750 bini özel üniversitelerde öğretim görüyorlar. Özel okullara kıyasla vakıf üniversitelerinde ücretler çok daha makul düzeyde yer alıyor.

5 bin dolar ile 20 bin dolar arasında değişen ücretler makul ödeme imkanlarıyla özel okullara kıyasla çok daha iyi düzeyde şekilleniyor. Buradan hareketle şu akılara geliyor. İlkokul, ortaokul ve lise eğitiminin en temel sonucu iyi bir üniversite eğitimiyle tamamlanması. Fakat vakıf üniversite fiyatları özel okulların fiyatlarından daha aşağısında yer alıyor. Böyle bir sürecin ortaya çıkması sadece yukarıda da değinildiği üzere sadece enflasyonla açıklanamaz. Bu nedenle kamunun özel okulların fiyat mekanizması hakkında yeni bir düzenlemeye gitmesi gerekli.

Avrupa ile Karşılaştırma

Türkiye’deki özel okullar yurtdışındaki özel okullarla kıyaslandığında benzer bir süreç bizi karşılıyor. Örneğin İngiltere’de ortalama özel okul fiyatları iki bin sterlin ile sekiz bin sterlin arasında değişiyor. Yani 60-600 bin lira arasında değişen özel okul fiyatları Türkiye’dekilere kıyasla uluslararası eğitim açısından daha kaliteli hizmet veriyor. Fransa, Almanya ve Yunanistan için de benzer fiyatları vermek mümkün 20 bin avroya kadar özel okul ücretleri bu ülkelerde bulunuyor.

Fakat akıllara şu soru geliyor. Türkiye’deki özel okul fiyatları nasıl oluyor da Batı Avrupa ülkelerinden daha pahalı olabilir. Bu okullar Batı Avrupa’daki okullardan daha iyi eğitimler veriyorlar ise neden uluslararası eğitim açısından herhangi bir başarı ortaya çıkmış değil. Veya sürece şu açıdan yaklaşılabilir; bu özel okullarda eğitim gören öğrenciler ulusal bir sınav olan üniversite veya lise sınavından yüksek puanlı üniversite ve liselere gidebiliyor mu? Bu soruların cevabını YÖK’ün verileriyle değerlendirmek mümkün ve cevap hayır olarak öne çıkıyor. 1,5 milyon öğrencinin gelecekleri için yapılan ödemelerin çıktısına bakıldığında da benzer bir analiz yapılabilir. Bu nedenle Milli Eğitim Bakanlığı üniversite veya lise sınavlarını merkeze alan bir şekilde özel okulları performansa tabi tutmalı ve fiyat mekanizması buna göre şekillenmeli. Ayrıca spor alanında başarı getiren okullara özel kontenjanlar veya farklı ödüllendirici uygulamalarda gündeme alınmalı.

Sektörün Ekonomik Hacmi

Türkiye’deki özel okul ekonomisinde senelik bazda toplam hacmin 25 milyar dolar olduğu ve vakıf üniversiteleri de katıldığında mevcut rakamın çok yüksek düzeyli olduğu anlaşılıyor. Böylesine bir hacme erişen ve veliler açısından mağduriyet oluşturan bir sektörün kamu tarafından sıkı şekilde denetlenmesi ve düzenlenmesi gerekiyor. Ayrıca özel okullarda çalışan öğretmenlerin ücret politikalarında değişiklik yapılması ve mesleklerini yapabilecekleri makul bir ücreti almalarının sağlanması gerekiyor.

Özellikle ortalama ücretlerin altında ücret alan ve uzun saatler çalıştırılan özel okul öğretmenleri gerekli ölçüde kendi yeteneklerini düşük ücret politikası nedeniyle gerçekleştiremiyor. Sonuç olarak Türkiye’de özel okul ekonomisi yeni nesil bir sorun şeklinde karşımızda duruyor. 1,5 milyon öğrencinin gelecekte Türk ekonomisi için insan kaynağı haline geleceği göz önüne alındığında kamunun en ivedi şekilde aksiyon alması bir çözüm yolu olarak beliriyor. Bu çözüm yolu fiyat mekanizmasının bozulmasına ve eğitim enflasyonun yükselmesine neden olan aktörleri cezalandırılmasını da içerebilir.