Alerjisi olanların korkulu rüyası olan anafilaksi, oldukça hızlı gelişen ve müdahale edilmediğinde ölümcül olabilen bir durumdur. Peki, anafilaksi nedir, kaç saat içinde ortaya çıkar ve kendi kendine geçebilir mi? İşte bu ciddi tabloyla ilgili tüm merak edilenler…

Anafilaksi Nedir?

Anafilaksi, vücudun alerjene karşı aşırı duyarlılık göstermesiyle ortaya çıkan, ani ve sistemik bir alerjik şok reaksiyonudur. Bu durum bağışıklık sisteminin zararsız bir maddeyi tehdit olarak algılayıp abartılı bir tepki vermesiyle meydana gelir. Solunum yolları, cilt, sindirim sistemi ve dolaşım sistemi gibi birçok sistemi aynı anda etkileyebilir.

Anafilaksi Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Anafilaktik reaksiyon genellikle alerjenle temas ettikten sonraki birkaç dakika ile bir saat arasında başlar. Çoğu vaka:

İlk 5–30 dakika içinde
Nadiren de olsa 2 saat sonra ortaya çıkabilir

Erken başlangıçlı anafilaksi, daha hızlı ve daha şiddetli seyredebilir. Bu yüzden gecikmeden tıbbi müdahale şarttır.

Anafilaksi Belirtileri Nelerdir?

Anafilaksinin belirtileri hafiften şiddetliye değişebilir, ancak genellikle hızla artar. En yaygın belirtiler şunlardır:

Deride kaşıntı, kızarıklık, kurdeşen
Dudaklarda, dilde ve boğazda şişlik
Nefes darlığı, hırıltı, göğüs sıkışması
Mide bulantısı, kusma, ishal
Baş dönmesi, bayılma hissi
Kalp atışında hızlanma
Ani tansiyon düşüşü (şok)

Şikayetlerin birden fazlası aynı anda görülüyorsa bu acil bir anafilaksi belirtisi olabilir.

Anafilaksi Kendiliğinden Geçer mi?

Hayır, anafilaksi genellikle kendiliğinden geçmez ve geçse bile bu durum oldukça tehlikelidir. Gecikmiş müdahale:

Solunum durmasına
Kalp durmasına
Beyin hasarına
Ölümle sonuçlanabilecek komplikasyonlara neden olabilir

Epinefrin (adrenalin) iğnesi uygulanmadığı sürece anafilaktik şok hayati risk taşır.

Anafilaksi Olduğunda Ne Yapılmalı?

Acil yardım çağırın (112)
Hastayı yatırın, bacaklarını yukarı kaldırın
Adrenalin otoenjektörü (EpiPen) varsa hemen uygulayın
Nefes alamıyorsa ağız yolunu açık tutmaya çalışın
İkinci adrenalin dozu gerekiyorsa 5–15 dakika sonra uygulanabilir
Müdahale sonrası mutlaka hastane gözetiminde kalın (biphasik reaksiyon riski nedeniyle)

Anafilaksiye Neden Olan Yaygın Alerjenler

Gıdalar: Yer fıstığı, süt, yumurta, kabuklu deniz ürünleri
İlaçlar: Penisilin, aspirin, bazı ağrı kesiciler
Arı, yaban arısı sokmaları
Lateks
Egzersiz (nadir durumlarda belirli gıdalarla birlikte)

Anafilaksi Ne Kadar Sürede Tehlikeli Hale Gelir?

Bazı vakalarda anafilaksi, 15 dakika içinde ölümcül seyredebilir. Bu nedenle müdahale ne kadar erken olursa, hayatta kalma şansı o kadar yüksek olur.

İkincil Anafilaktik Reaksiyon (Biphasik Reaksiyon) Nedir?

Bazı kişilerde ilk kriz geçse bile 4 ila 24 saat içinde ikinci bir atak yaşanabilir. Bu nedenle hastalar mutlaka birkaç saat hastanede gözlem altında tutulmalıdır.

Anafilaksi Nasıl Teşhis Edilir?

Teşhis, hastanın:

Şikayetleri
Alerjen maruziyet öyküsü
Fizik muayene bulguları
ile konur.

Bazı durumlarda kan tahlili (triptaaz düzeyi) tanıya yardımcı olabilir.

Anafilaksi Tedavisi Nasıldır?

1. Adrenalin (epinefrin)

En etkili ve hayat kurtarıcı ilaçtır. Kas içine uygulanır.

2. Antihistaminikler ve kortizon

Semptomları hafifletmek için yardımcıdır ancak ilk tedavi seçeneği değildir.

3. Oksijen ve sıvı desteği

Tansiyon düşüklüğü ve solunum sıkıntısı olan hastalara verilir.

Anafilaksi Riskini Azaltmak İçin Ne Yapmalı?

Alerjen maddelerden uzak durun
Yanınızda mutlaka EpiPen taşıyın
Tıbbi bileklik kullanın (alerjinizi belirtir)
Doktor gözetiminde alerji testi yaptırın
Okul, işyeri gibi yerlerde çevrenizi bilgilendirin

Anafilaksi Geçiren Biri Ne Kadar Süreyle Hastanede Kalmalı?

Anafilaksi geçiren bir kişi genellikle 4–24 saat gözlem altında tutulur. Bu süre, ikinci atak riskine karşı önlem almak içindir.

Anafilaksi ve Alerjik Reaksiyon Farkı Nedir?

Her alerjik reaksiyon anafilaksi değildir. Ancak:

Alerji: Kaşıntı, hapşırma gibi hafif seyreder
Anafilaksi: Çok hızlı, sistemik ve ölümcül olabilir

İkisinin ayrımı hayati öneme sahiptir.

Anafilaksi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Anafilaksi nedir?

Anafilaksi, bağışıklık sisteminin aşırı tepki vererek tüm vücut sistemlerini etkilediği, hayatı tehdit eden ciddi bir alerjik reaksiyondur.

Anafilaksi kaç saat sonra ortaya çıkar?

Çoğu zaman 5–30 dakika içinde başlar, nadiren 2 saate kadar gecikebilir.

Anafilaksi kendiliğinden geçer mi?

Hayır, genellikle geçmez ve geçse bile hayati risk taşır. Adrenalin müdahalesi gereklidir.

Anafilaksi geçiren biri tekrar geçirir mi?

Evet. Kişi tekrar aynı alerjene maruz kalırsa tekrar anafilaksi geçirme riski taşır. Bu yüzden önlem alınmalı ve alerjenlerden uzak durulmalıdır.