Fareler üzerinde yapılan yeni bir deney, beynin anıları nasıl sakladığına ve zamanla bu anıların nasıl değiştiğine dair önemli bilgiler sundu. Northwestern Üniversitesi’nden sinirbilimciler tarafından yürütülen ve Nature dergisinde yayımlanan araştırma, hafıza sistemimizin geçmişte sanılandan çok daha esnek ve dinamik olduğunu ortaya koydu.

Anılar Zamanla Farklı Nöronlar Tarafından Taşınıyor

Araştırmanın en dikkat çekici sonucu, anıların beyinde sabit bir nöron grubunda saklanmadığını, zamanla farklı nöron grupları tarafından taşındığını gösterdi. Bu olguya “hipokampal temsil kayması” adı veriliyor. Bu bulgu, 1960’lardan bu yana kabul gören, belirli yerlerin belirli “yer hücreleri” tarafından temsil edildiği teoriyi sorgulatıyor.

Sanal Gerçeklik Deneyi ile Dış Etkenler Ortadan Kaldırıldı

Sinirbilimciler, önceki deneylerde dış etkenlerin (koku, ses, hareket hızı gibi) temsil kaymasına neden olabileceği düşüncesine karşılık, tüm değişkenleri kontrol altına aldıkları bir sanal gerçeklik deneyi tasarladı. Fareler, koşu bandı üzerinde yürürken, etraflarındaki sanal ortam sabit tutuldu. Her koşul sabitken bile, nöronal temsil zamanla değişti.

Sadece %5-10’luk Hücreler Kararlı Kaldı

Elde edilen veriler, hipokampustaki hücrelerin yalnızca %5-10’unun “geleneksel yer hücresi” gibi kararlı bir şekilde aktive olduğunu gösterdi. Bu hücrelerin aynı zamanda en uyarılabilir hücreler olması, nöron uyarılabilirliği ile hafıza kararlılığı arasında doğrudan bir ilişki olabileceğini ortaya koydu.

Zaman Algısı ve Hafıza Arasındaki Bağ

Araştırmacılara göre, hipokampal temsil kayması sayesinde beyin benzer deneyimleri birbirinden ayırt edebiliyor. Yani aynı mekâna (örneğin bir park) defalarca gidilse bile, her ziyaret hafızada farklı olarak kodlanabiliyor. Bu durum, beynin zaman akışını takip etme mekanizmasının bir parçası olabilir.

Yaşlanma ile Hafıza Zayıflığı Arasındaki Olası Bağlantı

Araştırmada dikkat çeken bir başka bulgu da yaşlanmanın etkisiyle ilgilidir. Yaş ilerledikçe hipokampal hücrelerin uyarılabilirliğinin azaldığı, bunun da yaşla birlikte hafıza zayıflamasının olası nedenlerinden biri olabileceği belirtildi. Bilim insanları, bu hücrelerin uyarılabilirliğini artırarak hafıza kaybının önlenebileceğini öne sürüyor, ancak bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu vurgulandı.