İsrail’in geçen hafta İran’ın nükleer tesislerine yönelik başlattığı hava saldırıları, Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimi tırmandırırken enerji piyasalarının ardından tarım sektörünü de olumsuz etkiliyor.

Tahıl Fiyatlarında Yükseliş

Bölgede artan jeopolitik risk nedeniyle başta buğday olmak üzere temel tahıl emtialarında fiyatlar yukarı yönlü hareket etti. Paris Borsası’nda işlem gören Eylül vadeli buğday kontratı, 203 euro/ton seviyesine çıkarak geçen haftaki dip seviyelerden toparlandı. Chicago Borsası’nda ise buğday fiyatları, dört haftanın en düşük seviyesinden yükselerek 5.70 buşel/dolar oldu.

Analistler bu yükselişi, bölgede çatışmanın etkisiyle artan kısa pozisyon kapanmaları ve petrol fiyatlarının üretim maliyetlerini artıracağı beklentisine bağlıyor.

Kritik Transit Rotaları Tehlikede

Basra Körfezi ve Kızıldeniz rotaları, dünya tarım ticareti için hayati öneme sahip. 2024 yılında bu rotalardan toplam 52 milyon ton tarım ürünü sevk edildi; bu miktar küresel tarımsal sevkiyatların yaklaşık yüzde 8’ine denk geliyor.

S&P Global verilerine göre, haziran ortasında yaklaşık 80 gemi, bu yollar üzerinden soya fasulyesi, şeker, mısır ve buğday taşıyordu. Özellikle Brezilya ve Arjantin çıkışlı ürünlerin risk altında olduğu belirtiliyor. İran’ın mısır ithalatı büyük oranda Brezilya’dan sağlanıyor. Uzmanlar, bölgedeki herhangi bir deniz trafiği aksamasının küresel gıda fiyatlarında zincirleme artış yaratabileceği uyarısında bulunuyor.

Gübre Tedariki de Risk Altında

İran, yıllık yaklaşık 17 milyon tonluk ihracatla dünyanın en büyük üçüncü üre tedarikçisi konumunda. Ancak İsrail’in kritik altyapıya yönelik saldırıları, küresel gübre piyasasında da kırılmalara yol açtı.

Jeopolitik risk primi ile birlikte gübre fiyatlarında artış gözlemleniyor. Hürmüz Boğazı’ndaki güvenlik riskleri, özellikle İran’dan Güney Asya ve Afrika’ya yapılan sevkiyatlarda navlun ve sigorta primlerini yüzde 30’a kadar artırdı.

ABD’nin olası ek yaptırımlar uygulama beklentisi de belirsizliği körüklüyor. Son iki haftada UAN, anhidroz amonyak ve üre fiyatlarında çift haneli artış kaydedildi. Hindistan ve Brezilya gibi büyük ithalatçılar, alternatif tedarikçiler arıyor.

Uzmanlardan Yeni Uyarı: Fiyat Artışı Devam Edebilir

Citi analistleri, bölgedeki kriz ortamı ve tedarik risklerinin 2025 sonuna kadar gübre fiyatlarını yüksek tutabileceğini öngörüyor. Eğer çatışmalar yayılır ve Hürmüz Boğazı kapanırsa, fiyatlarda yüzde 20-30’luk ek bir artış daha yaşanabileceği tahmin ediliyor.

Sonuç: Tarım ve Enerjide Çift Etki

Orta Doğu’daki kriz, hem enerji fiyatlarını hem de tarım emtialarını aynı anda baskı altına alarak küresel piyasaları zorlamaya devam ediyor. Uzmanlar, krizin tırmanması halinde gıda fiyatlarında yeni dalgalanmalar ve tedarik zincirinde yeni kırılmalar bekliyor.