Kamu borçlanıyor mu? – Deniz İstikbal

Deniz İSTİKBAL – 26 Ağustos 2025

Kamu borçları devletlerin çok uzun yıllardır harcamaları finanse etmek için kullandıkları bir yöntem. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren devletlerin daha fazla başvurdukları borçlanma uygulaması günümüzde de devam ediyor. Örneğin 2020’de ortaya çıkan salgınla başa çıkmak için devletler kamu harcamalarını artırdılar ve mevcut kaynak ihtiyaçlarını çoğunlukla kamu borçlarını artırarak finanse ettiler. Bu nedenle dünya genelinde devletlerin kamu borçları 80 trilyon dolardan günümüzde 100 trilyon doların üzerine çıktı. Dünya milli gelirinin 113 trilyon dolar olduğu göz önüne alındığında neredeyse kamu borçlarının milli gelire eş değer olduğu söylenebilir. Artan kamu borçları beraberinde faiz ödemelerini getirirken dünya ortalaması dikkate alındığında devletlerin 3 trilyon dolarlık senelik borç faizi ödediği anlaşıyor. En fazla borç faizi ödemesi ise 30 trilyon dolarlık kamu borcuyla ABD olarak öne çıkıyor. Ülkede toplam faiz ödemelerinin 1,2 trilyon dolar olduğu ve faiz oranlarına göre değiştiği biliniyor. Benzer şekilde gelişmiş pek çok ülke toplam kamu borç stoklarındaki artış nedeniyle her yıl milyarlarca dolarlık faiz ödemesi gerçekleştiriyorlar. Yunanistan, İtalya, İspanya ve İngiltere bu gelişmiş ülkelere örnek olarak verilebilir.

Türkiye açısından kamu borçları ve faiz ödemelerine bakıldığında birçok ülkeden daha iyi bir durumda olduğu söylenebilir. Özellikle 2001 krizi sonrası IMF programının uygulanması ve sıkı şekilde maliye harcamalarına dikkat edilmesi Türkiye’nin kamu borçlarının daha ödenebilir hale gelmesine yardımcı olmuştur. Örneğin 2005-2025 döneminde kamu harcamaları 162 milyar dolardan 473 milyar dolara çıkarken toplam kamu borcu 291 milyar dolardan 320 milyar dolara yükselmiştir. Toplam milli gelir artışına göre de kamu borçlarındaki yükseliş sınırlı kalmıştır. Mali disiplinde sağlanan istikrar kamu borçlarına ödenen faiz oranlarının da gerilemesine neden olmuş ve Türkiye daha az borç faizi ödemesi gerçekleştirebilmiştir (Tablo 1 ve Grafik 1).

TABLO 1. MİLLİ GELİR VE KAMU HARCAMALARI (TRİLYON DOLAR)

Kaynak: IMF

2005-2025 dönemi için toplam kamu borç faizi ödemeleri analiz edildiğinde ciddi bir azalma görülmektedir. 2005’te 19,92 milyar dolar kamu borçları nedeniyle faiz ödemesi yapılırken 2025’te bu rakam 8,38 milyar dolara düşmüştür. Veri kaynaklarına göre değişebilen faiz ödemeleri IMF verileri dikkate alınarak bakıldığında Türkiye için olumlu bir seyir izlemektedir. Toplam kamu borçluluk düzeyinin milli gelire oranla veya total olarak ciddi şekilde artmaması mali disiplinin önemli bir yansımasıdır. Özellikle IMF programının takip edilmesi, KİT’lerin özelleştirilmesi ve popülist politikalardan kaçınılması kamu borçlarının dengelenmesine ciddi şekilde katkı sunmuştur. IMF’nin tahminlerine göre 2025-2030 döneminde de görece Türkiye’nin kamu borç stoku yüksek düzeyli artmayacak ve buna bağlı olarak da borç faizi ödemeleri kamu harcamalarına göre makul düzeyde kalacaktır (Grafik 1).

GRAFİK 1. YILLARA GÖRE KAMU BORCU FAİZ ÖDEMESİ (MİLYAR DOLAR)

Kaynak: IMF
TABLO 2. ÜLKELERE GÖRE KAMU BORCLARI (2025 / TRİLYON DOLAR)

Kaynak: IMF verilerine göre yazar tarafından hesaplanmıştır. *ABD Doları, **Milyar Dolar

Türkiye’nin kamu borçlarını ve borç faizi ödemelerini diğer ülkelerle kıyaslamak daha derinlemesine bir analiz yapılmasına yardımcı olabilir. IMF’nin 2025 yılı verilerinden hareketle Türkiye diğer ülkelerle kıyaslandığında Kanada ve Güney Kore’nin görece daha iyi bir konumda olduğu söylenebilir. İki ülke kamu borç yükü açısından IMF göre daha iyi bir konumdadır. Fakat Yunanistan, Polonya, Meksika, Brezilya, Endonezya ve Arjantin gibi aktörler Türkiye’ye kıyasla daha fazla ödeme gerçekleştirmektedir. Özellikle Meksika, Brezilya ve Arjantin kamu borç faiz ödemelerine çok daha fazla kaynak transferi yapmaktadır. Yapılan kamu transferleri toplanan vergiler üzerinden direkt olarak toplumların yaşamlarını etkilemektedir. Kişi başı kamu borçlarına bakıldığında ise özellikle Yunanistan çok kötü bir durumdadır. Kişi başı gelirin 25 bin dolar olduğu ülkede kişi başına düşen kamu borcu 41 bin dolar seviyesindedir. Benzer şekilde ülkede 2025 yılı için tahmin edilen kamu borç faizi ödemesi 1138 dolardır. Bu rakam Türkiye’de ise 17 bin dolarlık kişi başı gelir seviyesine göre 97 dolardır. Diğer ülkelerle kıyaslandığında da Türkiye’nin kamu borç yükünde daha bir konumda olduğu sonucuna ulaşılabilir. Sonuç olarak Türkiye sıkı mali disiplinle milli gelirini ve kamu harcamalarını artırmıştır. Toplam kamu borç yükü ise kamu harcamalarına kıyasla ciddi sıçrayış göstermemiş ve Türkiye’de mali disipline katkı sunulmuştur.