Nöbetçi Eczaneler
Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 13 Eylül 2025
9 Eylül 2025 günü yayınlanan ilk bölümde TSK’nin büyük ölçüde değişen personel temin ve eğitim sistemine yeni eklenen Milli Savunma Üniversitesi (MSÜ) çatısı altına giren harp okulları, harp enstitüleri, diğer enstitüler ile sağlık sistemi hakkında özet bilgiler verilmişti. Bugün konu ikinci bölümü sonuç kısmındaki değerlendirme ile tamamlandı.
Astsubay Meslek Yüksek Okulları
TSK’nin muvazzaf astsubay ihtiyaçları için MSÜ’ye bağlı eğitim/öğretim kurumları şöyledir:
Kara Astsubay Meslek Yüksekokulu: Balıkesir’de konuşlu Kara Astsubay Meslek Yüksekokulunda; İşletme Yönetimi, Elektrik, Elektronik Haberleşme Teknolojisi, Otomotiv Teknolojisi, Uçak Teknolojisi, Yapı Tesisat Teknolojisi, Bilgisayar Teknolojisi, Mekatronik, Savunma Hizmetleri bilim programlarında iki yıl süreli ön lisans eğitimi verilmektedir.
Eğitim/öğretimi tamamlayan öğrenciler, görmüş olduğu ilgili programın ön lisans diploması, Astsubay Diploması ve yurt dışında (AB ülkelerinde) geçerliliği olan diploma eki ile birlikte astsubay çavuş olarak mezun edilmekte, sınıf okulu eğitimi sonrasında atamaları yapılmaktadır.
Mezun olan astsubaylar bakım, harita teknisyeni, hava savunma, ikmal, istihbarat, istihkam, maliye, muhabere, personel, piyade, tank, topçu, ulaştırma, uçak/helikopter teknisyeni, jandarma (teknisyen) sınıflarına ayrılmaktadır. Hava Trafik Kontrol ve Yangın Operatörü sınıfı Hava Astsubay MYO Gaziemir/İZMİR’de eğitime tabi tutulmaktadırlar.
Deniz Astsubay Meslek Yüksekokulu: Eğitim ve öğretim süresi önlisans düzeyinde 2 yıl olan Deniz Astsubay MYO mezunları Deniz Kuvvetlerinin denizaltıları, suüstü gemileri, uçakları, helikopterleri, Sualtı Taarruz (SAT)/ Sualtı Savunma (SAS), deniz istihkâm, deniz piyade ve diğer kıyı birliklerinde görevlendirilmektedirler.
Eğitimlerini başarıyla tamamlayan öğrencilere, astsubay diploması yanında, okumuş oldukları bölüme istinaden önlisans diploması da verilmektedir.
Deniz Astsubay MYO’lu öğrenciler; Seyir, Harekât, Porsun, Elektronik, Güdüm Sistemleri ve Teknikleri, Topçu, Torpido, Mayın, Sonar, Bilgi Teknolojileri, Uçak Bakım, İkmal ve İdari sınıfları, Altınova/YALOVA – Kocaeli, Balıkesir, Gaziemir/İzmir yerleşkelerinde; Motorcu, Yara Savunma ve Elektrik sınıfları Deniz Piyade sınıfı Kara Astsubay ve Deniz İstihkam sınıfı Kara Astsubay MYO BALIKESİR’de, Uçak Bakım sınıfının bazı branşları ve Harekat sınıfı (Hava Trafik Kontrol ihtisası) Hava Astsubay MYO Gaziemir/İZMİR’de eğitime tabi tutulurlar.
Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu: Ön lisans düzeyinde iki yıllık akademik ve temel askerlik eğitimi veren Hava Astsubay MYO, Hava Teknik Okullar Komutanlığı (Gaziemir/İZMİR) bünyesinde konuşlandırılmıştır.
Uçak Teknolojileri (Mekanik ve Avyonik), Otomotiv Teknolojisi, Elektrik, Elektronik Haberleşme, Bilgisayar Programcılığı, İnşaat Teknolojisi, Büro Hizmetleri ve Yönetici Asistanlığı, Lojistik, Güvenlik ve Koruma ile Hava Trafik programlarında, gelişmiş laboratuvar imkânlarıyla, iki yıl süreli ön lisans eğitimi ile birlikte, eğitim esnasında yoğun İngilizce dil eğitimi verilmektedir.
Bando Astsubay Meslek Yüksekokulu: “Müzik Yetenek Sınavı” ile kabul edilen ve Bando Astsubay MYO’da ön lisans düzeyindeki 2 yıllık eğitim/öğretimini başarıyla tamamlayan öğrenciler astsubay çavuş rütbesi ile kuvvet komutanlıkları bando birliklerinde görevlendirilirler.
Yabancı Diller Yüksekokulu: Çengelköy/İstanbul’daki eski Kuleli Askeri Lisesi’nin yerleşkesinde hizmet veren Yabancı Diller Yüksekokulunda, Harp Okullarının sınavlarını kazanan öğrencilerin hazırlık sınıflarında yabancı dil eğitimi verilmektedir.
Kuvvet Komutanlıklarının Bünyesindeki Sınıf Okulları/Eğitim Merkezleri
Kara, Deniz ve Hava kuvvetleri komutanlıklarında, müteakip başlıklar altında özetlenen şekilde branş görevlerinde uzmanlaşmak üzere tesis edilen sınıf okulları ile eğitim merkezlerinde mesleki eğitimler verilmektedir.
Kara Kuvvetleri Komutanlığı Sınıf Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlıkları: Kara Kuvvetleri personelinin branşlarına göre uzmanlık eğitimi aldıkları eğitim/öğretim birimleri şöyledir: Piyade Okulu Komutanlığı, Dağ, Komando Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Tank Okul Komutanlığı, Topçu ve Füze Okulu Komutanlığı, Kara Havacılık Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Hava Savunma Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, İstihkâm Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Muhabere Elektronik Bilgi Sistemler (MEBS) Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, TSK KBRN Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Bakım, Mühimmat Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Ulaştırma, Personel Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, İkmal, Maliye Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Sahra Sıhhiye Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığı, Derin Kar ve Şiddetli Soğuklarda Muharebe Eğitim Merkezi Komutanlığı’dır.
Deniz Kuvvetlerinin Sınıf Okulları: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı personelinin sınıflarına göre uzmanlık eğitimi aldıkları eğitim/öğretim kurumları şöyledir:
- Karamürselbey Eğitim Merkezi Komutanlığı Güverte Sınıf Okulları Komutanlığı Sınıf Okulu.
- Derince Eğitim Merkezi Komutanlığı Makine Sınıf Okulu Komutanlığı Sınıf Okulu.
Hava Kuvvetlerinin Mesleki Eğitimleri: Hava Kuvvetleri envanterindeki uçakların teknolojik gelişimi ve pilotların ihtisasları nedeniyle uçuş eğitim sistemi T-41 uçağıyla başlayıp, harbe hazırlık eğitimiyle sona eren beş aşamalıdır.
İzmir’de konuşlu Hava Teknik Okullar Komutanlığı’nda subay, astsubay, sivil ve uzman erbaş personeli için uzmanlık, teknik, akademik ve laboratuvar eğitimleri; erbaş/erlere Kütahya Er Eğitim Tugayında 5 ila 10 hafta süreli temel askerî ve uzmanlık eğitimi verilmektedir.
Personel Temininde Diğer Uygulamalar
Muvazzaf Subaylar, 926 sayılı TSK Personel Kanunu kapsamında, en az dört yıl süreli fakülte veya yüksekokulları bitiren kadın veya erkeklerden istihdam edilen subaylardır.
Muvazzaf subay olmaya hak kazanan adaylar “Subay Temel Askerlik ve Subaylık Anlayışı Kazandırma Eğitimi”ne tabi tutulurlar. Başarılı olanlar “Teğmen” rütbesiyle sınıf okullarındaki ihtisas kursuna gönderilir. Burada da başarılı olanlar mensubu olduğu kuvvet komutanlığında uygun kadrolara atanırlar.
Dış kaynaktan muvazzaf subaylığa alınanların kıta, karargâh ve kurumlara atanmalarında TSK Subay ve Astsubay Atama Yönetmeliği hükümleri uygulanır. Dış kaynaktan muvazzaf subaylığa alınanların ve bunların bakmakla yükümlü oldukları kimselerin sağlık işlemlerinde Türk Silahlı Kuvvetleri, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Sağlık Yeteneği Yönetmeliği ile 211 sayılı TSK İç Hizmet Kanunu hükümleri uygulanmaktadır.
Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Mevcudu
Milli Savunma Bakanlığı’nın 2021 Faaliyet Raporu’nda TSK’nin güncel personel sayısı; 390.960’ı askeri personel olmak üzere 430.577’dir. 31 Aralık 2021 tarihi itibariyle askeri personelin 174.916’sını yükümlüler oluştururken, 216.044’ü profesyonel subay, astsubay, erbaş/erlerden oluşmaktaydı. Temmuz 2020’den itibaren 12 aylık yedek subaylık, 12 aylık yedek astsubaylık, 6 aylık temel askerlik ve 1 aylık bedelli askerlik uygulaması mevcuttur.
2021’de silah altına alınan yükümlülerin 12.698’i askerliğini yedek subay olarak, 13.560’ı yedek astsubay, 432.690’ı ise er olarak yaptı. Bir diğer kaynağa göre NATO ülkeleri içerisinde asker sayısı itibariyle ikinci sırada olan Türkiye’nin asker sayısı 461.500’dür.
CİMER üzerinden TSK mevcudu talep edildiğinde, ilgili mevzuat gereğince ayrıntılı bilgi verilemeyeceği bildirilirken, 2024 basımlı uluslararası Military Balance yayınına göre TSK personel mevcudu 355.200,bir başka NATO dokümanına göre de 461.500 olarak verilmektedir.
Dört yıl ve daha fazla süreli yükseköğretim kurumu mezunlarından Silahlı Kuvvetlerin ihtiyacı oranında seçilen ve yedek subay temel eğitimini başarı ile tamamlayarak asteğmen naspedilen yükümlüler 12 ay süreyle askerlik hizmetine tabidir.
İki yıl ve daha fazla süreli yükseköğretim kurumu mezunlarından Silahlı Kuvvetlerin ihtiyacı oranında seçilen ve yedek astsubay temel eğitimini başarı ile tamamlayarak astçavuş naspedilen yükümlüler 12 ay süreyle askerlik hizmetine tabidir.
Her iki rütbeye seçilemeyen diğer yükümlülerin askerlik süresi 6 aydır. Lise ve altı öğrenim kurumlarından mezun olanlar ile yedek subay ve yedek astsubay adayı olarak seçilenlerin dışında kalanlar askerlik hizmetlerini er olarak yerine getirirler.
Bunlara ilaveten 1 ay süreli “Bedelli Askerlik” sistemi de mevcuttur.
Sonuç
İki bölüm halinde özetlenen TSK’deki yeni personel temini ve eğitim sistemi hakkındaki ilk bölümün ardından çok sayıda geri dönüşler oldu. Bunlardan öne çıkan ilk ikisi; (a) Askeri liselerin kaldırılması, (b) GATA’nın ve askeri hastanelerin kaldırılması üzerine idi.
Alman Harp Akademisi (Führungs akademie) öğrenimi sırasında görev verilmediği halde incelediğim Alman askeri okulları hakkında Deniz Kuvvetlerine rapor göndermiştim. Deniz Harp Okulu Dekanı iken, dönemin Deniz Eğitim Komutanı Koramiral Lütfü Sancar tarafından sıkça düzenlenen eğitim seminerleri sırasında askeri liselerin gerekli olup olmadığı tartışılmıştı. Benzer şekilde Deniz Kuvvetlerimize en donanımlı subayları yetiştirmenin arayışı içerisinde bir kaç kişilik grupla Batılı ve Doğulu devletlerden seçilenlerin sistemlerini incelemiştik. Bunların sonucunda şahsi düşüncem; Deniz Lisesi dahil askeri liselere ihtiyaç olmadığı yönündeydi.
Bu yazı üzerine tartışmış olduğum kişilere de yazmış olduğum gibi; 1830’lu yıllarda açılan ilk Harbiye’ye öğrenci lise (idadi) mezunu bulmak çok zordu. İhtiyaç arttığı zaman İstanbul dışından da öğrenci temini için askeri idadiler açıldı. Hatta askeri idadilere öğrenci bulabilmek için de askeri ortaokullar (rüştiye) açıldı. Günümüzde harp okulları için öğrenci bulma sorunu yoktur. Üstelik lise mezunları, ortaokul mezunlarına göre meslek seçiminde daha da gerçekçi olabilmektedirler.
Bunun üzerine disiplin tesisini ileri sürenler oldu. İngiltere’de askeri liseler gibi harp okulları da yoktur. Üniversite mezunlarından istekliler arasından seçilenler 18 aylık eğitim sonunda subay nasbedilmektedirler. İngilizler 1.5 yılda subay namzetlerine gereken disiplini verirken, hazırlık sınıfıyla birlikte 5 yıllık süreyi bulan Türk harp okulları da gereken disiplini pek ala verebilir.
Harp hekimliği ayrı bir konudur. GATA ve askeri hastaneler konusundaki eleştiriler haklı bulunmaktadır. Dileriz artık bu konuya el atılır.
Harp okullarında komutanlar asker (general/amiral), ilk dekanlar sivil kesimden akademisyenlerdi. Bunlar arasında 21 günlük sözde askerlik yapan birinin Kara Harp Okulu dekanlığına atandırılması oldukça eleştirilmişti. Bu özellikteki akademisyenlerin sadece kendi branşıyla ilgili ders vermesi, askeri kurumlarda yöneticilik yaptırılmaması daha uygun olacaktır.
Yeni personel temin sisteminin meyvelerinin nasıl olacağı konusunda karar vermek için henüz erkendir. Zira TSK’nin komuta kademesindekiler eski sistemle yetiştiler. Ancak yanlarında yetişecek subay/komutanların da onlar kadar vatansever ve fedakar olacaklarına inanılmaktadır.
Yeni sistemdeki en ciddi sıkıntı, Yüksek Askeri Şura (YAŞ) üyesi bakanlardır. Herhangi bir bakanlığa genel müdür atamasında Milli Savunma Bakanının (MSB) dahli yoktur. Ama TSK’de general ve amirallerin terfilerinde MSB dışındaki bakanların bulunması anlaşılamamaktadır.
Batı demokrasilerinde bile genelkurmay başkanları, hatta bazılarında kuvvet komutanları “or”luk dönemine yükselenler arasından siyasi iktidarca seçilmektedir. Bu durum normaldir.
Buna karşılık YAŞ’taki yeni uygulama sonucu iktidar partisinin il ve ilçe başkanları bile bakanların kapısını aşındırarak, kendi illerine ait subayların terfiisi için kulis yapmaktadır. Bu gelişme, terfi dönemi yaklaşan subayları politize olmaya yönlendirmekte, bu durum da Osmanlı Devleti’nin son yıllarında ordunun politize olmasıyla yoğunlaşan kargaşaları hatırlatmaktadır.
NOT: 2 bölümlük bu yazı dizisindek ibilgilerin önemli bir kısmı Milli Savunma Üniversitesi tarafından elektronik kitap olarak yayınlanan 21. Yüzyılda Askeri Sistemler başlıklı kitabın II’nci cildinde, tarafımdan yazılan “Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)” başlıklı bölümden alınmıştır. Ayrıntılar için bkz: https://kutuphane.msu.edu.tr/?p=5&id=H7C5D4IZF1&dil=tr
YORUMLAR