Prof. Dr. Celalettin Yavuz Güvenlik Politikaları Uzmanı, 22 Eylül 2023
2020 sonlarında başlayıp 44 günde sona eren İkinci Karabağ Savaşı sonrası Rusya Devlet Başkanı Putin’in aracılığında Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ce Ermenistan Başbakanı Paşinyan arasında imzalanan “Üçlü Mutabakat”ın gerekleri Ermenistan tarafınca sürekli ya ertelendi ya da kışkırtıcı eylemlerle geçersiz sayılmaya çalışıldı. Sonunda sabrı taşan Azerbaycan 19 Eylül’de, kendi toprağı Hankendi’ndeki Ermeni militanlarına karşı 24 saatte sona eren “Anti terör operasyonu”nu gerçekleştirdi. Fransa Birleşmiş Milletleri toplantıya çağırırken, ABD de Azerbaycan’ın askeri faaliyetlerinden rahatsız olduklarını dillendirdi. Çünkü her iki ülke de Dağlık Karabağ sorununu BM kararlarına göre çözmek için AGİT bünyesinde kurulan Minsk Grubu’nun Rusya ile birlikte üç eşbaşkanıydılar. Sorunu çözmek yerine zamana yayarak uyutmak isteyen bu iki ülkede Ermeni diasporası da oldukça güçlüdür.
Üçlü Muhtıra Sonrası Ermenistan’dan Yan Çizen Gelişmeler
Azerbaycan’ın bu operasyonu, adeta “Perşembenin gelişi, çarşambadan belli olur!” dedirtecek cinstendi. Olayların köpüreceğini öngörerek yazdığım “Ermenistan’da neler oluyor?” başlıklı analiz bile yoğun gündemler sebebiyle operasyonun ikinci günü yayınlanabilmişti.
Azerbaycan’a ait olduğu BM’nin dört ayrı kararıyla sabit olan, Üçlü Mutabakat’a göre tescil edilen, hatta daha sonra bizzat Ermenistan Başbakanı Paşinyan tarafından da “Karabağ Azerbaycan toprağıdır!” şeklinde ilan edilen ancak sayıları 10 bin civarındaki Karabağ’daki Ermeni unsur içerisindeki silahlı militanlar bir türlü rahat durmadılar. Başlangıçta barış antlaşmasına rıza gösteren Ermenistan yönetimi ise, Karabağ’daki Ermenilerin hak ve özgürlüklerinin sınırlandırdığını ileri sürerek uluslararası bir mekanizma kurulmasını önerdiler. Yani Minsk Grubu gibi yeni bir sonuçsuzluk…
Ancak Azerbaycan, kendi topraklarında anayasal hükümranlığı altındaki Karabağ Ermenilerinin Azerbaycan vatandaşı olduğunu beyanla böyle bir oluşuma izin verilmeyeceğini ilan etti. Son aylarda Azerbaycan mevzilerini sistematik şekilde top atışlarıyla taciz eden Ermeni militanlar çeşitli yerlere mayın da döşediler. Bu mayınlar sebebiyle 2. Karabağ Savaşı sonrasında 300’den fazla Azerbaycan vatandaşı hayatını kaybetmişti.
Azerbaycan, Hankendi’ndeki militanlara silah intikalini önlemek üzere Laçin-Hankendi yolu üzerinde kontrol noktası tesis etti. Bu noktadan sadece uluslararası Kızılhaç Komitesi (ICRC) araçlarının yardım konvoylarına izin verildi. Bu arada 9 Eylül’de Karabağ’da, Azerbaycan’a rağmen sözde cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı. Bölgedeki ihtiyaç sahibi Ermeni vatandaşlarına yardım amacıyla gönderilen Azerbaycan yardım kamyonlarına bile bu sözde Karabağlı Ermeni militan yöneticilerce izin verilmediğinden kontrol noktalarında bekletildi.
Bu gelişmelerle sabrı iyice taşan Azerbaycan yönetimi adeta burnundan solumaktaydı. Sözde seçimlerin üzerinden henüz 10 gün geçmişken 19 Eylül’de Hocavent ili Ahmetbeyli-Fuzuli-Şuşa kara yoluna döşenen mayın sebebiyle iki Azerbaycan görevlisi hayatını kaybetti. Bu olay henüz yatışmamışken olay yerine intikal halindeki polis aracı da mayın sebebiyle havaya uçunca 4 polis şehit oldu. Bıçak kemiğe dayanınca anayasal yapının korunması ve yeniden tesisi maksadıyla Azerbaycan Karabağ’da antiterör operasyonunu başlattı.
Operasyona ilk tepki Fransa’dan “Fransa, derhal operasyonu durdurmaya ve uluslararası hukuka saygı göstermeye çağırıyor!” şeklinde geldi. Ancak 24 saat sonunda Hankendi’ndeki teröristleri temizleyerek ateşkesi kabul eden Azerbaycan’ın Lideri Aliyev, “Dünyanın diğer köşesinde oturup bizi eleştirenler bizi rahat bıraksın. Bıraksınlar da Güney Kafkasya rahat nefes alsın!” diyerek sonucu özetledi.
Azerbaycan, Karabağ’ın diğer yerlerindeki gibi Ermeni miltanların kontrolündeki yerlere de eğitim, iş ve aş götürmek istiyor. Tabii ki aynı şeyi Zengezur Koridoru vasıtasıyla Nahçıvan’a da… Artık top Ermenistan’da. Ama fazlaca seçenekleri de yok. Ya barış, ya da yokluğa devam!
