İran’ın F-16 savaş uçaklarını alma hayali 1970’lerde başlasa da, 1979 İslam Devrimi ile tarihe karıştı. Tahran’ın sipariş ettiği uçaklar Tel Aviv’e satıldı. Bu gelişme sadece İran hava gücünü değil, Orta Doğu dengelerini de kökten etkiledi.

İran Hava Kuvvetleri neden yetersiz kaldı?

13 Haziran 2025’teki İsrail saldırıları, İran hava savunmasının zayıflığını net bir biçimde ortaya koydu. İsrail savaş uçakları, İran hava sahasında neredeyse engelsiz şekilde hareket ederken, Tahran gökyüzünde hiçbir ciddi karşılık veremedi. Bu manzara, İran’ın bir zamanlar sahip olmayı planladığı F-16 filosuyla ne kadar ters düşüyor.

Şah döneminde hava gücü zirvedeydi

1979 öncesinde, Şah Muhammed Rıza Pehlevi yönetimindeki İran, ABD’nin Orta Doğu’daki en yakın müttefiklerinden biriydi. SSCB tehdidine karşı ABD’den F-4, F-5 ve özellikle de efsanevi F-14 TOMCAT gibi son teknoloji uçakları almıştı. Ancak İran’ın gözü, o dönem NATO ülkeleri dışında kimseye verilmeyen F-16’lardaydı.

İran F-16 siparişini ne zaman verdi?

İran, 1976 yılında ABD ile yaptığı anlaşma kapsamında 160 adet F-16 savaş uçağı siparişi verdi. Bu siparişin yanında 140 uçaklık ek opsiyon da mevcuttu. Bu anlaşma, İran’ı NATO dışındaki ilk F-16 kullanıcı ülkesi yapacaktı. Pilotlar eğitime başladı, parçalar gönderildi. Ancak tarih, bu planlara izin vermeyecekti.

Devrimle gelen çöküş

1979’da İran’da patlak veren İslam Devrimi, Şah rejimini yıktı. ABD’yle yakın ilişkiler sona erdi. Ayetullah Humeyni’nin önderliğinde kurulan İran İslam Cumhuriyeti, Washington’ı “Büyük Şeytan” ilan etti. Böylece Tahran’a yönelik tüm silah sevkiyatları durduruldu, F-16 anlaşması da iptal edildi.

İran’a gidemeyen uçaklara ne oldu?

İran için üretilen F-16’lar ortada kaldı. General Dynamics, bu uçaklara yeni müşteri arayışına girdi. Ve aradığı alıcıyı fazla uzaklarda bulmadı: İsrail. Tahran’a gitmesi planlanan savaş uçakları, 1980’lerin başında Tel Aviv’e satıldı. Böylece İran’ın hayal ettiği F-16’lar, düşman ilan ettiği İsrail’in filosuna katıldı.

Eğitimli personel, uçaksız kaldı

Devrim öncesi ABD’ye gönderilen İranlı pilotlar F-16 eğitimlerini sürdürüyordu. Yer destek ekipmanları da teslim edilmişti. Ancak uçaklar gelmedi. Bu donanımlar ve bilgi birikimi, uçaksız kaldı. İran, hem teknolojiden hem de prestijden büyük darbe yedi.

İsrail için stratejik fırsat doğdu

İsrail, İran için üretilen F-16’ları satın alarak ciddi bir avantaj elde etti. İlk kez 1981’de Irak’taki Osirak nükleer reaktörüne yapılan saldırıda kullanılan bu uçaklar, İsrail hava gücünün bel kemiğini oluşturdu. İran’ın “küçük şeytan” dediği ülke, onun hayalini gerçekleştirdi.

İran’ın elinde ne kaldı?

Tahran, devrim sonrası ABD’den yeni uçak alamadığı için, elindeki F-4, F-5 ve F-14 uçaklarını kendi çabalarıyla faal tutmaya çalıştı. Parça sıkıntısı, bakım zorlukları ve teknolojik gerilik, İran Hava Kuvvetleri’ni zayıflattı. İsrail karşısında etkisiz kalmasının temel nedenlerinden biri de bu oldu.

Alternatif arayışlar: Rusya ve Çin

ABD’nin ambargosu sonrası İran, yüzünü Sovyetler Birliği ve Çin’e çevirdi. MiG-29 gibi bazı savaş uçaklarını bu ülkelerden temin etti. Ancak bunlar, F-16’nın performansına ve entegrasyon sistemlerine denk değildi. İran, aradığı caydırıcılığı hiçbir zaman sağlayamadı.

F-16’lar Pakistan’a da gitti

İran’a gönderilemeyen bazı yedek parçalar ve bakım ekipmanları, 1981 yılında Pakistan’a satıldı. Böylece ABD, elindeki fazla envanteri değerlendirdi. İran ise hem uçaklardan oldu hem de sahip olduğu parçaları kullanamadı.

İsrail’e karşı yetersizlik bugüne kadar sürdü

2025 yılında İsrail’in gerçekleştirdiği saldırılar, İran’ın 40 yıldır süren teknolojik eksikliğini gözler önüne serdi. ABD destekli hava gücüne karşı etkili savunma sistemleri olmayan İran, devrim öncesi yaptığı yatırımların bedelini günümüzde ödüyor. F-16’lar, sadece kaybedilen bir silah değil; aynı zamanda kaçırılan stratejik bir fırsat olarak hafızalarda yer ediyor.