Trump’ın İran’a nükleer anlaşma için 30 milyar dolarlık gizli teklifi ortaya çıkarken, uranyum zenginleştirmeyi bırakma şartı ve Körfez destekli reaktör planı gündemi sarsıyor.

Beyaz Saray’ın Perde Arkası Diplomasisi Ortaya Çıktı

İran ve İsrail arasındaki iki haftalık çatışma sürecinde ABD’nin rolü yalnızca askeri müdahale ile sınırlı kalmadı. ABD’nin İran’a karşı yürüttüğü operasyonlar sürerken, Washington kulislerinde İran’la masaya dönmek için hazırlanan kapsamlı bir diplomasi planı da deşifre oldu.

CNN International’ın dört kaynağa dayandırdığı özel haberine göre, ateşkesin ilanından yalnızca üç gün sonra Trump yönetimi, İran’ı yeniden müzakere masasına çekebilmek için 30 milyar dolarlık bir sivil nükleer enerji paketi üzerinde çalışmaya başladı.

Beyaz Saray’da Kritik Gizli Toplantı

Haberde ABD’nin teklifinin detayları da ortaya konuyor. Washington, İran’dan uranyum zenginleştirmeyi tamamen bırakmasını talep ediyor. Karşılığında ise İran’a yeni ve tamamen sivil amaçlı bir nükleer enerji programı kurulmasına izin verileceği belirtiliyor.

En çarpıcı nokta ise finansmanın ABD’den değil, bölgedeki Körfez müttefiklerinden sağlanacak olması. CNN’in aktardığına göre, geçen hafta Cuma günü Beyaz Saray’da ABD’nin özel temsilcisi Steve Witkoff ile Körfez ülkeleri temsilcileri arasında bu planın ayrıntılarına dair gizli bir toplantı gerçekleştirildi.

Fordo’nun Yerine Barışçıl Reaktör Mü?

ABD’nin önerisinin en dikkat çeken kısmı, geçtiğimiz günlerde Amerikan bombardıman uçaklarının sığınak delici bombalarla vurduğu Fordo nükleer tesisinin yerine yeni bir reaktör inşası fikri.

Plan, İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerine tamamen son vermesi halinde, Fordo’nun yerinde uranyum zenginleştirme içermeyen bir reaktör kurulmasını öngörüyor.

ABD, bu yeni reaktörün Birleşik Arap Emirlikleri’nin nükleer enerji modeline benzer şekilde tasarlanacağını ve İran’ın zenginleştirilmiş uranyumu ithal etmesini önereceklerini belirtiyor.

İran’ın Tavrı Belirsiz

Ancak Washington’un masaya koyduğu bu planın Tahran’da nasıl karşılanacağı büyük bir soru işareti. İran yönetimi geçmişte uranyum zenginleştirmeyi bırakmayacağını defalarca ilan etti.

Üstelik bu haftanın başında İran parlamentosu, ülkenin Birleşmiş Milletler nükleer denetçileriyle iş birliğini sona erdirmesi yönünde bir yasa tasarısını onayladı. Bu adım, Tahran’ın uluslararası denetime sırt çevirme eğilimini güçlendirdi.

ABD’den Çelişkili Mesajlar: İşaretler Olumlu mu?

ABD tarafı ise İran’ın son dönemde yaşadığı ağır askeri saldırılara rağmen diplomatik bir çözüm şansı olduğuna inanıyor. ABD Başkanı Donald Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff, CNBC’ye yaptığı açıklamada umutlu bir mesaj verdi:

“İran’la kapsamlı bir barış anlaşması istiyoruz. Birden fazla bölgesel aracı üzerinden temaslar sürüyor. İşaretler olumlu.”

Bu yaklaşım, Beyaz Saray’da İran konusunda yalnızca “askeri baskı” değil, “diplomasi ile çözüm” arayışının da canlı olduğunu gösteriyor.

Trump’ın Temkinli Söylemi

Donald Trump ise NATO Zirvesi’nde yaptığı konuşmada doğrudan İran’la görüşmelere hazır olduklarını söylese de kamuoyuna oldukça temkinli mesajlar verdi.

Trump şu ifadeyi kullandı:
“Bir anlaşma imzalayabiliriz, bilmiyorum. Nükleer silah istemiyoruz. Belki sadece bunu taahhüt ettiklerine dair bir açıklama alırız.”

Bu cümle, Trump’ın ekibi ile kendi arasındaki strateji farkını da ortaya koyuyor.

Beyaz Saray Ekibi: Doğrudan Diplomasi Vurgusu

Trump’ın danışmanları ise daha net bir pozisyon almış durumda. Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio, aracı ülke veya dolaylı görüşmelere sıcak bakmıyor.

Rubio’nun yaklaşımı şu şekilde özetleniyor:
“Doğrudan görüşme istiyoruz. Aracı ülke değil, yüz yüze diplomasi şeklinde.”

Bu yaklaşım, Beyaz Saray içindeki farklı stratejik görüşlerin müzakere sürecine nasıl yansıyacağı sorusunu da gündeme taşıyor.

Fordo Saldırısının Ardından Yeni Diplomasi Zemini

Geçen haftalarda ABD’nin İran’daki nükleer tesisleri bombalamasıyla birlikte Fordo tesisinin yerle bir olması, İran’ın nükleer programında yeni bir döneme kapı araladı.

ABD’nin sığınak delici bombalarla vurduğu Fordo yerine kurulacak “barışçıl reaktör” fikri, hem İran’ın itibarını hem de programının geleceğini şekillendirecek kritik bir müzakere başlığı haline geldi.

Tahran’da Çatlak Sesler: Teslimiyet mi Savunma mı?

İranlı uzmanlar ve siyasetçiler arasında ise ABD’nin teklifine yaklaşım oldukça karmaşık. Bir grup, ABD saldırılarının rejimi nükleer silah geliştirmeye daha fazla yaklaştırdığını savunuyor.

Zira İsrail’in son saldırıları Tahran yönetiminde “varoluşsal tehdit” algısını güçlendirdi. Bu durum, İran’ın nükleer programını askeri boyuta taşıma kararlılığını da artırabilir.

Ateşkes ve Diplomasi Trafiği: Çözüm Arayışı

ABD’nin askeri müdahalesi ve İsrail’le yaşanan çatışmanın ardından sağlanan ateşkes, taraflara yeni bir diplomasi penceresi açtı.

Trump yönetiminin masaya getirdiği 30 milyar dolarlık sivil nükleer program teklifi, İran’ın zenginleştirmeyi bırakması karşılığında Körfez destekli bir yatırım paketini içeriyor.

Ancak Tahran’ın bu öneriye nasıl yanıt vereceği, önümüzdeki haftalarda bölgesel diplomasinin en sıcak başlığı olmaya aday.