Kırım’ın manevi önderi olarak kabul edilen Kırım Müftüsü Emirali Ablayev, Kırım Cumhuriyeti Uluslararası İlişkiler Komitesi’nin düzenlediği uluslararası sempozyum kapsamında Türkiye’den gelen gazetecileri makamında ağırladı. Müftü Ablayev, Kırım Tatarlarının inanç mücadelesini ve Türkiye ile kurulan dini bağların önemini anlattı.

“Dini Referans Noktamız Her Zaman Türkiye Oldu”

Kırım Tatarlarının dini konularda daima Türkiye’yi referans aldığını vurgulayan Ablayev, şu ifadeleri kullandı:

“Bizim burada maddi bir sıkıntımız yok. Şükürler olsun, kimseden bir şey isteme noktasında değiliz. Ancak İslam âlemine baktığımızda dini meselelerde Türkiye’den başka ibret alacak, fetvanın doğru mu yanlış mı olduğuna bakacak başka bir yerimiz yok. Biz hep oraya bakarız.”

Türkiye Kırım’da Traktörlerle Yol Açarak Dini Hizmeti Yaydı

Türkiye Diyanet Vakfı’nın 1990’lı yıllarda Kırım’daki faaliyetlerine değinen Ablayev, o dönemi şöyle anlattı:

“Diyanet, 1994-1998 yılları arasında burada çok güzel çalışmalar yaptı. Adeta dağları taşları aşarak, traktörlerle yol açarak dini hizmeti buraya taşıdılar. Bayağı cami kurdular. Sonradan bir gevşeme oldu ve o hazır yollara Araplar gelip takıldı.”

Ablayev, 2014 sonrası Moskova merkezli bir vakıf aracılığıyla Diyanet ile yapılan anlaşmanın da yürüyemediğini belirtti.

“Mehmet Görmez Dönemi Zirveydi”

Eski Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez’in Kırım açısından dönüm noktası olduğunu ifade eden Ablayev, şunları söyledi:

“Mehmet Nuri Yılmaz’la başladık, Ali Bardakoğlu geldi ama Mehmet Görmez’le zirve yaptı. Sayın Başkanımız Mehmet Görmez başkanlık yaptığı zaman vaziyet çok başkaydı, çok iyiydi. Ellerini öperim onun.”

“Kıyamete Kadar Arkanızdayız”

Ablayev, 2014 yılında Kırım’ın ilhak edilmesinin hemen ardından Mehmet Görmez ile yaptığı görüşmeyi şu sözlerle anlattı:

“Sabah kalktık, Rusya bayrağı dikilmiş. Televizyona baktık, şok olduk. Ne olacağını bilmiyoruz. Kalktık Türkiye’ye gittik. Mehmet Görmez hocama dedim ki: ‘Bizim problemimiz tektir; bizim arkamızda mısınız, değil misiniz?’ Bana dedi ki: ‘Tabii ki arkanızdayız. Kıyamete kadar sizin arkanızda olacağız.’”

Ablayev, Görmez’in kendilerine hayati bir uyarıda bulunduğunu da aktardı:

“Ama dedi ki: ‘Sopayla, tüfekle devlete karşı çıkarsanız bitersiniz. Fakat dininize, kitabınıza, camilerinize, ezanınıza millet olarak sarılırsanız geleceğiniz çok güzel olur.’”

“Görmez’den Sonra Kimse ‘Nasılsınız?’ Demedi”

Türkiye ile dini temasların zamanla kesildiğini söyleyen Ablayev, bu durumun Kırım’daki dini hayata olumsuz yansıdığını belirtti:

“Mehmet Görmez’den sonra bizimle 10 defa ‘alo’ diyen olmadı. ‘Nasılsınız, neye ihtiyacınız var?’ diye soran olmadı. Belki de burada İslam 100 sene geri gitti. Yarın ne olacak, nasıl olacak, bilmiyorum.”

“Erdoğan’la Konuşacak Çok Şeyimiz Vardı”

2018 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşme girişimlerinin sonuçsuz kaldığını dile getiren Ablayev, sitemini şu sözlerle dile getirdi:

“2018 senesinde Sayın Erdoğan’ın kapısına kadar gittik ama etrafındakiler görüştürmediler. Ben devlet işine karışamam, o bizim işimiz değildir; ancak misafirliğe varsaydım konuşacak çok şeyimiz vardı. Ama misafirliğe varırsam, görürsem konuşurum. Çok konuşacak şey var. Çok… O kadar çok konuşulacak şeyimiz var ama inşallah görüşürüz.”

Erdoğan ve Davutoğlu Görüşmesi

Ablayev, Kırım ilhakının gerçekleştiği 2014 yılında dönemin Türk yetkilileriyle yapılan görüşmelerde Rusya ile diyalog kurulması yönünde tavsiyeler aldıklarını, ancak gelinen noktada bu sürecin sürdürülemediğini anlattı:

“Ramazan ayında iftara gitmiştik, Meclis binasındaki ofisine kadar vardık. Orada Cevdet Yılmaz ile görüştük, ona çok şey anlattık.

2014 yılında ise Mustafa Bey (Kırımoğlu) ve Çubarov ile birlikte Türkiye’ye gitmiştik. Ahmet Davutoğlu ile görüştüğümüzde bize Suriye örneğini vererek;

‘Suriye’den 2 milyon mülteci geldi, bağrımıza bastık. Yarın Kırım bombalansa milletiniz nereye gidecek? Evvela millet, sonra devlet’ dedi.

Sayın Cumhurbaşkanı Erdoğan da Mustafa Bey’e ‘Akıllı olacağız, Rusya ile çalışılacak’ diyerek noktayı koydu.

Ben o gün orada kulaklarımla duydum. Yani ‘Git otur anlaş… Ben konuşacağım Putin’le… Sen de git oraya ve anlaş…’ Ama olmadı…”

Radikal Yapılar ve FETÖ Kırım’da Yok

Ukrayna döneminde Vahhabilik, Hizbut Tahrir gibi yapıların Kırım’daki etkisine değinen Ablayev, Rusya döneminde bu yapıların tamamen ortadan kalktığını söyledi.

“Şu anda Kırım’da dini hayat çok güzel; herhangi bir kısıtlama veya hürriyet sorunu yok. Ukrayna zamanında bizi Vahhabilik, Hizbut Tahrir, Selefilik, Habeşilik gibi akımlarla paramparça etmişlerdi. Ben çok giderdim o (Ukrayna dönemi) bakanlığa. Derdim ki: Etmeyin, eylemeyin. Ya dedim, bizim örf adetimizde, dinimizde hiç bu yoktu. 1000 senelik İslam tarihimizde bunlar yoktu. Gerek mi bunlar bize? Yok. (Ukrayna dönemi bakanlıktakiler) Diyorlar ki; ‘Demokratız, biz hiçbir şey yapamayız. Biz durduramayız, yasak yetmez.’

Onun için bugün devlet bu meseleleri çözdü. Zaten Hizbut Tahrir yasak. Teröristik bir organizasyon diye onu yasakladılar. Duydular mı, buldular mı, hemen hapse atarlar. (Rusya ilhakı sürecinde) Biz iki sene çalıştık. 2014’ten 2016’ya kadar ben çok çalıştım. (Hizbut Tahrir gibi akımların liderlerine) Dedim ki: ‘Doğru yolu bulunuz, yapmayınız, etmeyiniz, eyleminiz bu olmamalı.’ Hayır, dinlemediler. Bugün sizin önünüzde konuşuyorum. Yarın Allah’ın huzurunda da aynısını konuşacağım. Ne yapmışsam onu konuşacağım, onu söyleyeceğim. Ama dinlemediler. ‘Yok’ dediler. ‘Olmaz. Bizim kendi yolumuz var. Biz kendimiz, resmi olarak, kendimiz işimize bakarız.’ İşte şimdi bakıyorlar…”

Kırım’daki FETÖ yapılanmasına da değinen Müftü Ablayev, Rusya’nın gelmesiyle birlikte örgüt mensuplarının bölgeyi terk ettiğini, Bahçesaray’daki okullarının kapandığını belirtti. Herhangi bir güç kullanılmadan FETÖ’nün Kırım’ı terk ettiğini ifade eden Ablayev, “Tabii onların istihbaratı onlara bilgiyi verdi ve onlardan birdenbire kimse kalmadı, gittiler.” ifadelerini kullandı.

Putin’le Yalta Görüşmesi ve Büyük Cuma Camii

Ablayev, Vladimir Putin ile Yalta’da yaptığı görüşmede cami talebini ilettiğini ve söz aldığını anlattı. Bu sürecin sonunda Akmescit’te Büyük Cuma Camii’nin inşa edildiğini belirtti:

“2014’te Putin Kırım’a geldi. Yalta’da denildi ki bütün toplumlarla görüşecek… Bana telefon açtılar, dediler ki: “Müftü Bey, seni de davet ettiler. Sen de geleceksin.” Peki dedim. Çıktık, arabamıza oturduk. Dediler ki arabalar kalacak, otobüsle gideceksiniz, bizim arabamızla. Tamam dedik. Hepimiz indik, geldik Yalta’ya. Sırayla herkes bir şeyler soruyor, konuşuyor. Sıra bana geldi. Dedim ki: ‘Sayın Cumhurbaşkanı, benim tek sualim var, bir isteğim var.

15 senedir burada müftü olarak çalışıyorum. Ama bizim iki bayramımız var; Ramazan ve Kurban. İki bayramımızda da spor salonunda namaz kılıyoruz. 15 senedir ben orada namaz kıldırıyorum. Toprağımız var ama 15 senedir kurmaya imkanımız olmadı. İzin vermediler.’ Bana baktı ve dedi ki: (Kırım’ın 1954’te Ukrayna’ya bağlanmasına atfen) ‘Yok kardeşim, 15 sene değil, 50 senedir bekliyorsunuz.’ Ve Putin Yalta’da bize Büyük Cuma Camii’ni yapma sözü verdi ve yaptı.”